Các giáo phụ Cappadoce: Grégoire de Nazianze

"CHÚNG TÔI CHỈ CÓ MỘT TÂM HỒN" :

GRÉGOIRE VÀ BASILE Ờ ATHÈNE

Thiên Chúa còn ban cho tôi một ơn lành nữa : đó là cho tôi được làm bạn với một người khôn ngoan bạt chúng, một người mà đời sống và kiến thức quả là siêu quần. Thế người đó là ai ? Hẳn các bạn có thể đoán ra dễ dàng : đó là Basile, một con người quá đổi hữu ích cho thời đại chúng ta. Tôi đã cùng ngài chia sẻ việc học hành, nơi ở, suy tư, và nếu được phép vinh vang một chút, tôi sẽ nói rằng cả hai chúng tôi không phải là không tên tuổi khi sống tại Hylạp. Giữa chúng tôi tất cả đều chung, thân xác khác nhau nhưng được nối kết bởi cùng một tâm hồn, và điều khiến chúng tôi gắn bó với nhau hơn cả đó là Thiên Chúa và lòng yêu sự thiện. Vì, khi chúng tôi thân thiết với nhau đẻ để bộc lộ đáy lòng mình cho nhau, thì tình bạn của chúng tôi càng thêm chí thiết, chính sự đồng nhất trong khát vọng bảo đảm sự hiệp nhất các tâm hồn.

Poèmes "Sur ma vie V, 221 - 236, PG. 37, 1044A - 1045A. Trad. P. Galley, Grégoire de Nazianze,  Poèmes et Lettres, Lyon, Paris, 1941, p. 32 - 33

NHỮNG LỜI ÐẦU TIÊN CỦA NHÀ GIẢNG THUYẾT

(PHỤC SINH 362) :

NGÀI GIẢI THÍCH VỀ VIỆC TRỐN TRÁNH CỦA MÌNH

1. Ngày lễ Phục Sinh : Ðây là một khởi đầu thật hứa hẹn. Ước gì ngày lễ long trọng này khoác lên chúng ta ánh huy hoàng của nó ! Chúng ta hãy ôm hôn nhau, hãy gọi là anh em cả những người thù ghét chúng ta, huống chi là những người mà chúng tôi phải chịu đựng hay những người phải chịu đựng chúng tôi, mà có lẽ do lòng mến không được phải lẽ lắm. Chúng ta hãy vì ngày lễ Phục Sinh mà khoan nhượng tất cả. Chúng ta hãy tha thứ cho nhau, tôi, kẻ đã là nạn nhân của điều mà giờ đây tôi xin được gọi là một sự "áp bức đầy hảo ý", và anh em, những người đã có hành vi cao đẹp đó đối với tôi, (hãy tha thứ) nếu như anh em có sự trách móc nào đó về sự chậm trễ của tôi, vì biết đâu sự chậm trễ này trước mắt Thiên Chúa lại tốt hơn, có giá trị hơn sự mau mắn mà những người khác đã chứng tỏ. Thực vậy, thối lui chút ít trước mặt Thiên Chúa như Môsê vĩ đại ngày xưa và như Jérémia sau này, hoặc mau mắn chạy đến với lời Ngài kêu gọi như Aaron và Isaia thì đều tốt như nhau, miễn là trong cả hai trường hợp chúng ta đều hành động do lòng đạo đức, vì lẽ trong trường hợp thứ nhất chúng ta ý thức về sự yếu đuối của mình còn trong trường hợp thứ hai, là ý thức về quyền năng của Ðấng kêu gọi.

2. Tôi đã chịu xức dầu huyền nhiệm, tôi đã biểu lộ một sự thối lui nào đó trước huyền nhiệm, đó là thời gian tôi xét mình, bây giờ tôi trở về với huyền nhiệm và nại đến ngày tốt đẹp này để nâng đỡ sự nhút nhát và yếu đuối của tôi, ngõ hầu Ðấng được Phục Sinh từ trong kẻ chết vào ngày hôm nay cũng đổi mới tôi bằng Thần Khí của Ngài, và sau khi đã mặc cho tôi con người mới, Ngài ban cho công trình sáng tạo mới, cho những người đã được sinh ra theo ý Thiên Chúa, một nhà đào luyện giỏi, một thầy dạy tốt, hăng say trong việc chết với Ðức Kitô cũng như trong việc sống lại với Ngài.

(Discours, I, 1- 2, Sur Pâques,

SC n^o. 127, p. 72 - 75, Trad. J. Bernadi).

THỬ THÁCH Ở SASIMES VÀ THỬ THÁCH VỀ TÌNH BẠN

Sasimes là vùng đất ven biển, thuộc hai Giám Mục đối địch. Một cuộc chiến dữ dội đã bùng lên giữa hai bên, bởi người ta đã chia quê hương chúng tôi thành hai tỉnh, và vì thế mà có hai Tổng Giáo Phận (métropoles). Các linh hồn chỉ là cái cớ, nguyên nhân đích thực ấy là tham vọng. Tôi thật không dám hé môi ; các suất thuế và các khoản lợi tức lại xáo trộn thế giới tệ hại đến mức như vậy.

Vậy, hãy nói cho tôi, nhân danh Thiên Chúa, phải làm gì bây giờ ! Phải bằng lòng chăng? Dập tắt trong bùn chăng? Thế tuổi già của tôi không tìm được nơi ẩn náu sao? Cứ mãi bị bức bách ra khỏi mái nhà che chở tôi sao ? Nghèo khổ như tôi mà lại phải gánh trách nhiệm điều khiển một đám dân nghèo khổ ư? Tôi nào thấy điều gì mình có thể thực hiện? Phải chăng là gánh mọi sự dữ đang tác oai tác quái trên các thành phố ? Phải chăng là gặt lấy gai góc mà chẳng thấy đâu hoa hồng, thu về toàn sự dữ mà không thấy đâu sự thiện? Nếu bạn muốn, hãy yêu cầu tôi một loại can đảm khác, còn định mệnh ấy xin hãy đề nghị với những người khôn ngoan hơn tôi! Những gì Athène mang lại là thế đấy, những nổ lực chung của chúng ta học hỏi văn chương, cuộc sống của chúng ta dưới cùng một mái ấm, sự duy nhất của hai tâm hồn chúng ta - điều kỳ diệu mà xứ Hylạp vốn ngưỡng mộ - rồi những lời chúng ta hứa với nhau vứt bỏ thế gian xa khỏi chúng ta, hứa cùng chung sống vì Chúa, cống hiến tài năng của chúng ta cho Ngôi Lời, Ðấng duy nhất khôn ngoan ! Thế là tan biến tất cả, tất cả đã sụp đổ, những giấc mơ ngày xưa của chúng ta cũng theo gió cuốn bay! Tốn đâu bây giờ! A ! Những con thú hung dữ, các ngươi không đón nhận ta sao ? Nơi các ngươi hẳn ta sẽ tìm được tình bạn thủy chung hơn đấy !

(Poèmes "Sur ma vie" câu 455 - 485, PG. 37, 1060A - 1061A. Trad. P.Galley, Grégoire de Nazianze, Poèmes et Lettres, Lyon, Paris, 1941, p. 46 - 48).

NHỮNG LỜI CUỐI CỦA "CUỘC ÐỜI TÔI" :

CUỘC HỒI HƯU BUỒN BÃ

Thế là chấm dứt. Này tôi, một thân xác dở chết, thất bại, nhưng đồng thời - có điều đặc biệt - tôi lại được đội triều thiên. Tôi có Thiên Chúa và những người bạn thần thiêng thay vì một ngai tòa và tiếng ồn ào phù phiếm.

Ôi những kẻ khôn ngoan, hãy lên mặt tự hào, hãy hỉ hoan, hãy nhảy nhót, hãy soạn những khúc ca về chiến bại của ta trong cộng đoàn các ngươi, trong các buổi yến tiệc và trong thánh điện của các người ! Các người là những kẻ chiến thắng : hãy cất tiếng gáy như gà, hãy huých chỏ vào sườn, hãy đứng lên đi, hãy cất cao đầu giữa những kẻ rồ dại. Này tất cả các người, các người chỉ chiến thắng mỗi mình ta thôi và bởi vì ta đã rât muốn thế. Ôi lòng ghen ghét ! Nếu quả thực là ta muốn thế thì các ngươi đã tước mất tự do của ta khi các ngươi vênh vang là đã đuổi ta đi, còn nếu ngược lại, ta đã phải miễn cưỡng ra đi thì các ngươi hãy hổ thẹn vì việc làm xấu xa của các ngươi : Hôm qua thì đưa ta lên ngai hôm nay các ngươi lại trục xuất ta.

Khi trốn khỏi các ngươi, ta sẽ làm gì nhỉ ?

Tôi sẽ rút vào trong hội các Thiên Thần. Cuộc đời tôi, như nó là thế, sẽ chẳng còn ai làm hại, cũng chẳng còn ai có ích cho nó. Tôi sẽ để hết tâm trí vào Thiên Chúa. Dù cho những cái lưỡi có múa may, cũng chỉ vô ích như gió thoảng ngoài. Tôi đã chán nghe lắm rồi, vì tôi phải thường xuyên phải chịu những lời sỉ nhục, và những lời khen lao quá đáng.

Tôi tìm một chốn cư ngụ, một nơi không có những kẻ độc ác, một nơi mà tuổi già của tôi sẽ được dưỡng nuôi bởi Thiên Chúa, Ðấng mà thần trí tôi vươn tới trong niềm cô tịch, và bởi niềm hy vọng về những điều thiên thai, những điều vốn làm chúng ta thấy nhẹ lòng thanh thoát.

Còn với các Giáo Hội, tôi biết cho điều gì nhỉ ? Nước mắt mà thôi. Thiên Chúa đã buộc tôi phải gánh vác để rồi trải cuộc đời tôi cho bao thăng trầm nơi các Giáo Hội.

Và cuộc đời này, đâu sẽ là điểm kết thúc. Xin hãy nói cho con, Lạy Ngôi Lời Thiên Chúa. Tôi nguyện xin để ước gì đó sẽ là chỗ ở vững bền không lay chuyển, nơi nhà Ba Ngôi của tôi cư ngụ. Người là Ánh Quang Huy độc nhất, chính từ Người mà những tia phản chiếu nhạt nhòa giờ đây đang dọi trên chúng ta, làm chúng ta ngây ngất.

(Thơ "cuộc đời tôi", câu 1119 - 1949, PG 37, 1163A - 1166A. Trad. P. Gallay. Grégoire de Nazianze, Poèmes et Lettres, Lyon - Paris, 1941, p. 114 - 114).

"SỰ BÌNH ÐẲNG NGUYÊN THỦY"

Chúng ta hãy bắt chước các quy luật tối thượng và đầu tiên của Vị Thiên Chúa, Ðấng cho mưa rơi trên người công chính và kẻ ác nhân, cho mặt trời mọc trên tất cả mọi người không phân biệt. Ðối với những tạo vật sống trên mặt đất, Người ban cho những khoảng rộng mênh mông, những con suối, những dòng sông, những cánh rừng. Với những loài có cánh, Ngài sáng tạo ra không trung và nước cho động vật dưới nước. Ngài cung cấp dồi dào cho mỗi người lương thực sinh nhai thuở ban đầu, và những ơn huệ của Ngài không rơi vào tay kẻ mạnh, không theo qui luật đo lường, cũng chẳng bị các quốc gia chia chác. Tất cả là của chung, tất cả đều dư thừa. Ngài chẳng hề ban điều gì mà lại không lớn lao vĩ đại. Như thế, qua việc phân chia đồng đều các ân sủng, Ngài biểu dương sự bình đẳng tự nhiên và làm rạng tỏ tấm lòng Ngài đại lượng.

Nhưng khi con người, chính họ, đã thu tích vào rương, nào vàng, nào bạc, nào những y trang thật xa hoa mà cũng thật vô ích, rồi những kim cương ngọc ngà, những thứ vốn là dấu hiệu của chiến tranh, của bất hòa, của bạo quyền, thì bấy giờ một sự ngạo nghễ khùng điên làm chai cứng khuôn mặt họ : đối với anh em cùng quẫn, họ chẳng chút xót thương, của dư thừa cũng chẳng cung cấp cho người ta chút gì để sống. Ôi sự mù lòa thô bỉ ! Họ không suy nghĩ được rằng nghèo khổ và giàu có, hoặc như chúng ta nói, thân phận tự do và thân phận nô lệ hay những phạm trù tương tự, chỉ sau này mới xảy ra nơi nhân loại, những điều đó đã ùa vào như những cơn dịch tễ vì tội đã dẫn chúng tới và chúng là những phát minh của tội. Nhưng thuở ban đầu "thì không như thế". Thuở khai thiên Thiên Chúa tạo dựng con người, cho con người tự do, hành động tùy như ý muốn, Ngài chỉ cấm một điều, còn thì để cho con người mặc sức với những vui thú nơi vườn địa đàng. Thiên Chúa mong muốn tất cả con cháu được tham dự vào hạnh phúc của con người đầu tiên. Tự do và giàu có được gắn liền với một lệnh truyền duy nhất. Khi vi phạm lệnh truyền đó, người ta đã đưa mình thực sự vào kiếp nghèo và thân nô lệ.

(Discours 14, 25. Le larmour les pauvres, PG 35, 889B - 892B, dans A.G. Hamman, Riches et Pauvres,  p. 122 - 123 ; Trad. Fr. Quéré - Jaulmes).

Ba vị Giáo Phụ miền Cappadoce nhắc lại sự bình đẳng nguyên thủy và phản bác việc chiếm đoạt tài sản. Thông điệp "sollicitudo rei socialis" (30.12.1987) của Ðức Gioan Phaolô II cũng viết như vậy : "Từ ban đầu, những tài sản của thế giới này được dành cho mọi người. Quyền tư hữu có giá trị và cần thiết nhưng nó không hề loại bỏ giá trị của nguyên tắc đó". Thành ngữ "dành cho mọi người" xuất hiện trong Thông Ðiệp ba lần.

"NHỮNG CON NGƯỜI NỬA SỐNG NỬA CHẾT"

Một cảnh thương tâm và khủng khiếp bày ra trước mắt chúng ta : phải chứng kiến mới tin nổi : những con người vừa là kẻ sống vửa là kẻ chết, chân tay bị cắt cụt đến tàn nhẫn, quá dị dạng đến nỗi không còn có thể nhận ra là người. Những con người đấy ư ? Ðúng hơn, đó là những mảng tàn tạ của họ. Họ kể tên cha, tên mẹ, tên anh, tên quê hương mình để cố làm cho người ta nhận ra : "Tôi là con của ông nọ bà kia, người ta gọi tên tôi như thế, ngày xưa anh là bạn của tôi mà". Ðó là những chỉ dẫn cần thiết chứ nhìn họ nào có đoán được gì đâu. Chẳng có ai như họ, những con người vừa thương thân, vừa hận mình, và không biết nên than khóc vì đã mất đi các chi thể hay vì còn giữ lại được phần thân thể, không biết có nên khóc vì bệnh tật đã lấy đi của họ tất cả. Ðối với họ, mất cả tứ chi thay vì giữ lại những mỏm cụt có lẽ còn đỡ bi thảm hơn. Một phần thân thể đã chết trước khi thân thể chết, và phần kia lại chẳng có ai buồn chôn cất. Những tâm hồn nhạy cảm và quảng đại nhất cũng không mảy may xúc động trước nỗi tuyệt vọng của người tật phong. Chẳng lẽ chúng ta lại quên rằng, nơi trần ai này chúng ta chỉ là một thân xác bị nỗi khốn cùng bao bọc, và thay vì nghĩ đến người lân cận, chúng ta cho rằng phải xa lánh họ để bảo đảm an toàn cho mình sao ? Thường người ta đâu có sợ lại gần một tử thi đang tan rữa, đâu có cảm thấy kinh tởm khi gặp phải mùi hôi thối từ loài vật xông ra, người ta chịu cả chuyện bị lún sâu trong bùn. Ấy thế mà chúng ta lại chạy trốn những người yếu đau bệnh hoạn đó. Ôi ! thật là man rợ, hít thở cùng một không khí mà đã như thấy rợn mình kinh khiếp.

Discours 14, 16. De lamour des pauvres, PG 35, 869AB, Paris, A.G. Hamman, Riches et Pauvres, p. 111, Trad. Fr. Quéré - Jaulmes.

LỜI BIỆN HỘ CHO ÐỜI SỐNG HÔN NHÂN

(nằm trong bài Cappadoce tụng đức trinh khiết)

Những người mà các cuộc hôn lễ và những mối dây liên kết cuộc đời đối với họ là những điều quí giá.

(Họ nói với chúng tôi): Chúng tôi sống theo luật mà Người Con của Chúa Cha vĩnh hằng đã định.

Khi Ngài kết hợp Ađam đầu tiên với người phụ nữ rút ra từ cạnh sườn.

Ðể con người sinh tự con người như hoa trái trổ sinh, và để qua các thế hệ, 

Dù vẫn là thân cát bụi, vẫn tiếp tục tồn tại nơi cháu con, như hạt lúa nằm trong bông lúa.

Khi chu toàn luật định và sự kết hợp của Tình Yêu 

Chúng tôi giúp đở lẫn nhau và, bởi sinh ra từ đất, 

Chúng tôi tuân theo luật ban đầu của đất, và cũng là luật định của trời.

Bạn hãy xem những đám cưới tốt đẹp mang lại cho loài người : 

Ai đã dạy lẽ khôn ngoan, đã đi vào những miền sâu thẳm

Dò xét mọi điều, trên mặt đất, trong biển khơi, dưới bầu trời

Ai đã ban hành luật cho các thành phố, nhưng trước khi có luật

Ai đã xây dựng các thành phố ? Rồi các ngành nghệ thuật ai đã tìm ra

Ai đã cung cấp dân cư cho nghị trường, đấu trường, nhà cửa

Quân đội cho các cuộc chiến chinh và bàn ăn cho những lần yến tiệc

Ai đã tập họp ca đoàn xướng hát trong các đền thờ

Ai chế ngự sự dữ tợn của cuộc sống ban sơ, đất đai canh tác

Xuyên qua các đại dương, thế ai đã nối liền những miền chia cách

Nếu không phải là những cuộc hôn nhân ? Nhưng còn có điều tốt đẹp hơn thế nữa

Chúng tôi là tay, là tai, là chân của nhau

Nhờ hôn nhân mà chúng tôi được nhân đôi sức mạnh

Lo âu cùng chia làm nhẹ gánh gian nan

Mừng vui chung hưởng lại càng thêm dịu ngọt

Thuận vợ thuận chồng khiến giàu sang thêm quý giá

Nhưng nếu không biết đến giàu sang, thì vợ chồng thuận hòa thậm chí lại quí hơn tất cả

Hôn nhân là chìa khoá của tiết độ và của những khát khao

Dấu niêm ấn của tình bạn không tài nào phá vỡ

Là suối nước kín quanh mà kẻ đứng ngoài không thể nào thưởng nếm

Suối không chảy tràn lan, tìm đâu ra kín múc

Những người kết hợp trong thân xác làm nên một tâm hồn

Và vì yêu nhau, lòng đạo đức càng thêm thánh đức

Bởi hôn nhân nào có làm rời xa Thiên Chúa

Nhưng lại càng đem đến gần Ngài, vì chính Ngài thúc đẩy chúng tôi đến với hôn nhân .

Poème théologiques, 2 moraux, IIe section 1, Eloge De la Virginité, vers 223 - 227, PG 37. 539 - 543A Selon L. Bouyer,  La spritualité du Nouveau Testament et des Pères, Paris 1960, p. 417.

"ÐẤNG CỨU THẾ" LÀ "MỘT ÐIỀU VÀ MỘT ÐIỀU KHÁC"

16. Nếu ai không tin rằng Ðức Maria thánh thiện là Mẹ Thiên Chúa, người đó đã tách lìa khỏi Thiên Chúa. Nếu ai nói rằng Ðức Kitô đã đi ngang qua Ðức Nữ Trinh như ngang qua một con kênh, mà không được hình thành (formé) ở trong Người một cách vừa thần linh vừa nhân loại - Thần Linh, vì đó không phải là hành động của một nam nhân, và nhân loại vì điều đó xảy ra theo tiến trình bình thường của việc mang thai - Cả kẻ đó cũng thật xa lạ với Thiên Chúa.

17. Nếu ai nói rằng con người được tạo nên trước và rồi tiếp đến Thiên Chúa len vào (se glisser) trong con người đó, kẻ đó đáng bị kết án. Thực vậy, đó không phải là chấp nhận rằng Thiên Chúa đã được hạ sinh nhưng là né tránh việc sinh ra đó.

18. Nếu ai chủ trương có hai Người Con, một là Con của Thiên Chúa và là Cha, và Người Con thứ hai là con của Người Mẹ, thay vì chỉ có một và cùng Một Người Con (un seul et même fils) thì kẻ đó phải bị tước quyền nghĩa tử đã được hứa cho những người có đức tin ngay thẳng.

19. Các bản tính, xét về số thì quả là hai, bản tính Thiên Chúa và bản tính con người - vì cùng một lúc có một linh hồn và một thân xác ; nhưng không có hai người con cũng chẳng có hai Thiên Chúa, và ở đây cũng không có hai con người, dẫu rằng thánh Phaolô đã dùng thành ngữ này để chỉ con người bên trong và bên ngoài.

20. Và nếu phải nói cách ngắn gọn Ðấng Cứu Thế là gì, thì (câu trả lời) là "một điều" và "một điều khác" (allo kai allo), nếu quảe điều hữu hình và điều vô hình là hai điều khác nhau, và nếu điều ở ngoài thời gian và điều lệ thuộc thời gian cũng vậy. Nhưng Ðấng Cứu Thế không phải là "một Ðấng" và "một Ðấng khác" (allos kai allos), không hề có như thế.

21. Vì, do sự kết hiệp, cả hai "chỉ là một" (hen) : Một đàng Thiên Chúa đã làm người, đàng khác con người được làm thành Thiên Chúa - hay bất cứ một cách nào khác dùng để gọi điều đó. Ở đây, tôi nói "một điều" và "một điều khác" (Allo kai Allos) để chúng ta không lẫn lộn các Ngôi Vị, chứ không phải "một điều" và "một điều khác" (allo kai allo) vì do thần tính, cả ba chỉ là một điều và cũng chỉ một điều thôi (hen kai tauton).

(Thư 101, 16 - 21, Gửi Cledonius, SC n^o. 208, p. 42 - 47, Trad. P. Gallay)

HUYỀN NHIỆM CON NGƯỜI: GRÉGOIRE VÀ PASCAL

TỪ "PHA TRỘN" ÐẾN "MỚ HỖN ÐỘN"

Nhưng huyền nhiệm nào đã liên kết tôi với thân xác này ?Tôi không biết. Mà làm sao tôi, kẻ được nhào nặn từ bùn đất, lại là hình ảnh Thiên Chúa ? Thân xác tôi cường tráng ư ? Nó quấy nhiễu tôi. Nó đau yếu ư ? Nó làm tôi cau có. Tôi yêu nó như một người bạn tù. Tôi kinh tởm nó như kẻ thù của tôi. Tôi trốn chạy nó như thể tù ngục. Tôi kính trong nó như một người đồng thừa tự. Nếu tôi tìm cách làm nó suy yếu, ai sẽ giúp tôi thực hiện những dự phóng lớn lao. Và rốt cuộc, tôi đã biết cùng đích cuộc đời mình : bằng các việc làm, tôi phải vươn mình lên về phía Chúa.

Nếu tôi nhẹ nhàng với anh bạn này, thì lại có vấn đề làm cách nào né tránh được đón tấn công của hắn và đứng vững bên Chúa, khi xiềng xích nặng nề làm tôi lảo đảo, ngăn không cho tôi chỗi dậy ? Một kẻ thù đáng yêu và là anh bạn phỉnh phờ ! Ôi ! đồng tình biết bao mà cũng phân cách biết bao ! Tôi yêu quý điều tôi sợ hãi và e sợ điều tôi âu yếm. Trước cuộc chiến thì chúng tôi làm hòa với nhau. Hòa bình đến lại chống nhau, đâu đâu lại hoàn đó.

Khôn ngoan nào cai quản tôi ? Mầu nhiệm sâu thẳm nào ? Chúng ta là một phần của Thiên Chúa, chúng ta phát xuất từ thần tính của Người : phẩm vị cao là thế khiến chúng ta dễ ngây ngất tự cao, rồi đi đến chỗ kinh thường Ðấng Sáng Tạo : vì thế Người mong muốn chúng ta nhìn ngắm Người luôn luôn là từ giữa lòng cuộc chiến, cuộc đọ sức của chúng ta với thân xác, sự yếu đuối gắn liền với chúng ta, sửa chữa lòng kiêu hãnh của chúng ta. Như thế, chúng ta tự biết mình vừa cao cả vừa hèn mọn, vừa thuộc trần giới vừa thuộc thiên giới, vừa hữu hạn vừa bất tử, là những người thừa hưởng ánh sáng và lửa hay bị kết án vào chốn tối tăm tùy theo con đường mà chúng ta sẽ đi vào.

Sự pha trộn đó chính là chúng ta : nếu chúng ta quá vênh vang vì là hình ảnh Thiên Chúa thì bùn đất mà từ đó chúng ta được nhào nặn sẽ kéo chúng ta trở lại với thái độ khiêm tốn hơn. Anh em hãy suy niệm vấn đề đó nếu lòng anh em muốn. Phần chúng tôi, chúng tôi sẽ có dịp nói lại điều ấy ở nơi khác.

Giờ đây, tôi xin trở lại vấn đề ban đầu : vì thân xác tôi là đối tượng đáng thương như thế, cũng như sự yếu đuối của tôi hiện tỏ nơi những đau khổ của tha nhân, nên, thưa anh em, cần phải săn sóc thân xác chúng ta, người bạn đồng lao cộng khổ. Tôi đã hoài công phí sức tố cáo nó là kẻ thù vì những hỗn loạn nó gây ra nơi tâm hồn tôi, tuy vậy, tôi vẫn yêu quý nó như người anh em, vì lòng kính trong đối với Ðấng đã liên kết chúng ta lại. Chúng ta hãy chăm sóc cho sức khoẻ của người lân cận, với sự ân cần như cho chính chúng ta, dù người đó lực lưỡng hay suy sụp vì chứng bịnh chung của mọi người. Chúng ta tất cả chỉ là một trong Chúa, giàu, nghèo, nô lệ, tự do, khoẻ mạnh, đau yếu. Chỉ có một đầu, nguyên lý của mọi sự, cho mọi người : Ðức Kitô. Vì như những chi thể của cùng một thân thể vẫn làm, mỗi người cũng hãy lo cho mỗi người và mọi người lo cho mọi người. Vậy chúng ta đừng xao lãng, cũng đừng bỏ rơi những người phải chịu yếu đau suy sụp trước chúng ta, một sự yếu suy vốn rình rập tất cả mọi người. Thay vì vui sướng vì mình được khoẻ mạnh, chúng ta nên lấy làm đau buồn cho những nỗi yếu đau của anh em và hãy nghĩ rằng sự an toàn của tâm hồn và thân xác chúng ta chỉ phụ thuộc vào lòng nhân đạo mà chúng ta chứng tỏ đối với những anh em đó.

(Discours 14, 6 - 8), De larmour des pauvres, PG 35, 865A - 868B dans 2 - 6 Hamman, Riches et Pauvres, p. 109 - 110, Trad. Fr. Quéré-Jaulmes).

"Vậy loài người là con quái vật dị hình nào thế ? Một điều mới mẻ ? Một quái vật ? Một mớ hỗn mang ? Một chủ thể đầy mâu thuẩn ? Một sự diệu kỳ. Kẻ phân xử mọi điều nhưng lại là loài sâu đất xuẩn ngu. Kẻ được ký thác sự thật nhưng lại chất đầy sai lầm và thiếu chắc chắn, là vinh quang và là đồ phế thải của vũ hoàn".

(Pascal, Pensées, éd. L. Brunschvieg, n^o. 434, p. 531)

SỰ TIẾN TRIỂN TRONG MẠC KHẢI CỦA THIÊN CHÚA

Quả là không thận trọng khi chưa tuyên xưng thần tính của Chúa Cha mà đã công bố Chúa Con, cũng như khi thần tính của Chúa Con chưa được chấp thuận mà đã thêm vào Chúa Thánh Thần thì - nếu dùng một kiểu nói có hơi táo bạo - như chất thêm một gánh nặng : nếu không, có thể nói như người ta bị dồn một thứ thức ăn quá nặng, phải nhìn vào ánh sáng mặt trời khi đôi mắt còn quá yếu, và người ta có nguy cơ mất hết mọi khả năng tiếp nhận : ngược lại, bằng cách thêm vào từng phần, bằng những "bước đi lên", theo kiểu nói của Ðavít, bằng những bứơc tiến tới, tiến "từ vinh quang này sang vinh quang khác" thì ánh sáng của Ba Ngôi sẽ càng chiếu tỏa rạng rỡ hơn.

Có một ý tưởng mà có lẽ những người khác đã có, nhưng với tôi thì nó là kết quả suy tư của mình : tôi sẽ nói đến suy nghĩ này thêm vào những điều nói ở trên. Ðấng Cứu Thế đã truyền dạy cho các môn đệ của Ngài vô vàn giáo huấn, nhưng Ngài nói, có một số điều lúc này họ chưa thể hiểu được, chắc hẳn vì những lý do mà tôi đã nói đến, vì thế Ngài giữ kín những điều đó. Và Ngài thêm rằng, khi Thánh Thần đến, Người sẽ dạy bảo chúng ta mọi điều. Tôi tin rằng, một trong những giáo huấn này là chính thần tính của Chúa Thánh Thần. Thần tính của Chúa ThánhThần về sau mới được sáng tỏ, sau khi Ðức Kitô đã được khôi phục trong vinh quang của Ngài, và trước điều kỳ diệu đó người ta không còn từ khước tin vào Ngài, lúc đó mới là thời điểm thích hợp để có thể nhận biết Thần Tính của Chúa Thánh Thần. Liệu chính Ngài còn có thể hứa hay Thánh Thần còn có thể dạy điều gì lớn lao hơn chăng ? Nếu quả thực có một điều mà người ta phải coi là lớn lao, xứng với Thiên Chúa, Ðấng thực hiện những kỳ công vĩ đại, thì đó chính là lời hứa hay giáo huấn này.

Ðó là suy nghĩ của tôi về những vấn đề đó. Ước gì, tôi còn giữ được suy nghĩ như thế, như các bạn của tôi, và có thể kính thờ Thiên Chúa Cha, Thiên Chúa Con và Thánh Thần Thiên Chúa, ba đặc tính, một thần tính, không phân chia về vinh quang, vinh dự, bản thể và vương quyền.

(Discours théologiques, 31, 26 - 28, SC n^o. 250,

p. 327 - 331, Trad. Galla).

"MỘT LÀ BA VỀ PHƯƠNG DIỆN CÁC ÐẶC TÍNH"

9. Ngài nói, vậy nơi Thánh Thần còn thiếu điều gì để là Chúa Con ? Vì nếu Ngài không thiếu điều gì cả, vì Thiên Chúa thì không hề thiếu điều gì, nhưng, nếu tôi có thể nói, chính sự khác biệt trong biểu lộ (manifestation) hay trong tương quan giữa Các Vị cũng tạo nên sự khác biệt về danh xưng của Các Vị. Nơi Chúa Con cũng chẳng hề thiếu điều gì để là Cha. -vì tử hệ không phải là sự thiếu thốn - nhưng dù vậy Ngài không phải là Cha ; bằng không thì nơi Chúa Cha cũng thiếu điều gì đó để là Con, vì Cha không phải là Con. Nhưng những từ ngữ này không hề diễn tả sự thiếu thốn hay sự phụ thuộc theo bản thể, chính những kiểu nói "không được sinh ra", "được sinh ra" và "nhiệm xuất" là chỉ Chúa Cha, Chúa Con và Ðấng được đề cập ở đây, Chúa Thánh Thần ; như thế người ta bảo toàn được sự phân biệt Ba Ngôi Vị trong một bản tính duy nhất và một phẩm vị (dignité) duy nhất của thần tính. Thực vậy, Chúa Con không phải là Cha bởi vì chỉ có một Cha, nhưng Ngài là điều Chúa Cha là ; Thánh Thần không phải là Chúa Con do việc Ngài đến từ Thiên Chúa, bởi vì chỉ có một (Chúa Con), Con Ðộc Nhất, nhưng Ngài là điều Chúa Con là. Ba Ðấng là Một về phương diện thần tính, và Một là Ba về phương diện các đặc tính (propiétés). Như vậy Một không phải là một hiểu theo Sebellins và Ba không phải là ba theo kiểu phân chia nguy hại này.

10. Sao ? Chúa Thánh Thần là Thiên Chúa ư ? Chắc chắn rồi. Sao ? Ngài đồng Bản Thể ư? (Consubstantiel) ư ? Phải, vì Ngài là Thiên Chúa. 

(Discours théologiques, 31, 9 - 10, SC n^o. 250,

p. 290 - 293, Trad. P. Gallay).

"TÔI ÐÃ TRÈO LÊN NÚI" : GRÉGOIRE THẦN BÍ

Chuyện gì đã xảy đến với tôi, hỡi các bạn, những người sẽ được khai tâm, và khao khát chân lý với tôi ? Tôi đã chạy để đạt tới Thiên Chúa : Tôi đã trèo lên núi, đã đi sâu vào trong mây bằng cách để lòng tôi thoát xa khỏi vật chất và những chuyện vật chất, và để lòng mình thật hết sức lắng sâu : lúc tôi mở mắt nhìn, tôi đã thoáng thấy Thiên Chúa từ phía sau, và còn điều này nữa, tôi đã được náu mình nơi Ðá Tảng, nơi Ngôi Lời làm người vì chúng ta. Rồi khi tôi khẽ nghiêng mình, tôi đã nhìn thấy, không phải bản tính uyên nguyên, thuần khiết và tư thức - tôi muốn nói đến Ba Ngôi - và tất cả những gì ở sau bức màn đầu tiên, được các Chérubins che phủ, mà chỉ là điều nằm ở mút cùng, trải đến tận chúng ta, và như tôi được biết, đó chính là sự lớn lao, vĩ đại của Thiên Chúa nơi các tạo vật, nơi những điều tay Người làm ra và cai quản, hay có thể gọi như Ðavít, đó là những "kiệt tác" của Người. Ðấy là những gì chúng ta nhìn thấy nơi Thiên Chúa từ phía sau, những gì ta nhận biết sau khi Người đi qua, cũng như bóng của mặt trời trên các làn nước, chính hình ảnh đó biển thị mặt trời cho những đôi mắt yếu nhược, bởi lẽ không thể nào nhìn thẳng vào mặt trời : ánh sáng của nó thuần khiết quá, giác quan chúng ta không thể chịu nổi. Nếu bạn có bàn về thần học thì cũng phải theo như thế đó, dù bạn có là một Môsê, "một vị thần đối với Pharaon", dù bạn có lên đến "tầng trời thứ ba" như Phaolô, một cách nào đó đứng vào phận vào hàng thiên thần hay tổng lãnh thiên thần đi nữa. Bởi chưng mọi hữu thể, cả đến những hữu thể thuộc thượng giới hay siêu thuộng giới (supracéleste), cho dù, do bản tính của mình, hữu thể đó cao trọng hơn chúng ta vạn bội và ở gần Thiên Chúa hơn, thì cũng còn xa Thiên Chúa, xa sự hiểu biết trọn vẹn về Người hơn là sự vượt trội của hữu thể đó trên chúng ta, một pha trộn phức tạp, thấp hèn và hướng về đất.

(Discours théologiques 28.3, SC n^o. 250, p. 104 - 107, Trad. P. Gallay).

THÁNH THI BAN CHIỀU

Grégoire de Nazianze (phỏng dịch)

        Giờ đây, chúng con chúc tụng Ngài

        Lạy Ðức Kitô, Ngôi Lời Thiên Chúa.

        Là Ánh Sáng tự Ánh Sáng uyên nguyên

        Và là Ðấng phát ban Thần Khí.

        Chúng con chúc tụng Ngài, Ba lần Ánh Sáng

        Triều ánh quang bất khả phân chia

        Bóng tối xua tan cho ánh sáng chói lòa

        Trong rực rỡ Ngài tạo thành muôn sự.

        Vật chất phàm hèn, thời khai nguyên ấy

        Ngài nắn hình, định vẻ thắm tươi xinh

        Nên trần gian nên cả cõi hữu hình      

        Cho thường hữu, bởi tình Ngài nhuần thắm.

        Còn phàm nhân Ngài sáng soi tâm trí

        Bằng khôn ngoan, bằng trí tuệ tinh khôn

        Và nơi nơi, phản ánh "SÁNG" ngàn đời

        Mắt bừng tỏ, cả vũ hoàn ngời sáng.

        Trời xanh thẳm, sáng muôn tia rực rỡ

        Nắng lung linh, ngời toả xuống nhân gian

        Và ngày, đêm Ngài sắp đặt luân phiên

        Tình qua lại, như bạn hiền chung thuỷ.

        Ðêm buông xuống, đêm buông đời trĩu nặng

        Gánh nhọc nhằn, thôi nhắm mắt để quên

        Rồi hừng đông, hừng đông mới đã lên

        Ðời thức giấc, gánh lao lung lại bước.

        Nhưng đêm tối, chúng con mau xa lánh

        Ðể vội về với Ngày Mới đẹp tươi

        Ngày đã lên và lên mãi không thôi

        Không biết đến nỗi buồn chiều tàn xế !

        Xin cho đôi bờ mắt - khép giấc mộng yên lành

        Cho tiếng nói trong con - thôi không còn câm lặng

        Tạo vật sẽ thức giấc - vịnh ca với Thiên Thần

        Ðể giấc ngủ nơi con - đong đầy Ngài hiện diện

        Và cho dù thần trí - chia xa khỏi xác thân

        Vẫn cất hát vang lên - Kính chúc Ngài, lạy Chúa

        Chúa Cha, Chúa Con với Thánh Thần

        Quyền năng, vinh quang và danh dự

        Ðến muôn đời muôn thuở. Amen,

(Poèmes dogmetique, I, 32, PG. 37,  511A - 514A, Selon O. Clément)