Kitô giáo và Ngộ đạo. Thánh Irénée thành Lyon

NHỮNG KỶ NIỆM THỜI THƠ ẤU CỦA IRÉNÉE

"Tôi nhớ rõ về thời ấy hơn là về những biến cố gần đây, vì những điều tôi học biết thưở thơ ấu lớn lên cùng với tâm hồn tôi, là một với tâm hồn tôi, nhờ đó mà ngày nay tôi có thể nói rõ chỗ thầy Polycarpe vinh phúc đã ngồi để giảng dạy ở đâu, những lối vào ra của Người, cung cách sống của Người, diện mạo của Người, những cuộc nói chuyện của Người với cộng đoàn, Người đã kể lại làm sao những mối liên hệ của Người với Gioan và với những người khác, là những kẻ đã nhìn thấy Chúa, Người nhớ lại như thế nào về những lời lẽ, những điều họ nói với Người về Chúa, về các phép lạ và về giáo huấn của Ngài: Polycarpe đã lãnh nhận tất cả những điều ấy từ cá thị-chứng-nhân của Lời sự sống làm sao và thuật lại đúng với Thánh Kinh như thế nào. Cả về những điều này nữa, nhờ lòng thương xót Chúa, tôi đã ân cần lắng nghe và lưu ký, không phải trên giấy tờ mà là trong trái tim tôi. Và mãi mãi tình yêu Chúa , tôi nghiền ngẫm thực sự những lời ấy và có thể đoan chứng trước Thiên Chúa rằng" Nếu vị trưởng lão (presbyte), người tông đồ vinh phúc ấy, đã nghe thấy điều gì tương tự như điều này (tức là các giáo thuyết ngộ đạo), hẳn Người sẽ kêu lên và bịt tai lại, hẳn Ngài sẽ nói như kiểu người thường nói: Ôi lạy Chúa! Các người còn để ta phải chịu đựng điều đó đến bao giờ nữa! Và dù đang đứng hay ngồi, hẳn người sẽ lập tức rời bỏ nơi mà người nghe thấy những giáo thuyết như thế. Vả lại, người ta có thể chứng minh điều đó qua thư từ người gửi cho các giáo đoàn lân cận để củng cố hoặc cho một số anh em để cảnh giác và khích lệ họ".

(Thư của Irénée gửi Florius, trong lịch sử Giáo Hội cuốn 20, 4-8 của Eusèbe de Césarée)

TÍNH DUY NHẤT CẦN THIẾT VÀ

SỰ DỊ BIỆT CHÍNH ĐÁNG

Thư của Irénée gửi Victor, Giám mục Roma, liên quan đến cuộc tranh luận về lễ Phục Sinh. Irénée khuyên Ðức Victor hãy có một thánh độ khoan dung hầu bảo vệ sự chính đáng của một số dị biệt về các tập tục bên trong Giáo Hội Công Giáo.

"Một sự dị biệt như thế nơi những người tuân giữ (về việc giữ chay trước lễ Phục sinh) không phải ngày nay mới có nơi chúng ta, nhưng đã xảy ra từ lâu nơi các tiền bối của chúng ta, và thế hệ sau một cách đơn sơ và theo thói quen: dù như thế, tất cả các vị đó vẫn giữ được sự hòa hảo với nhau, còn sự dị biệt về việc giữ chay lại ủng cố sự đồng tâm nhất trí của đức tin.

Các trưởng lão (presbytres) điều khiển Giáo Hội mà ngày nay Ngài cai quản. đã không giữ (luật của các Giáo Hội Tiểu Á) cũng không truyền cho những người thuộc quyền phải giữ, nhưng dù như thế, các vị vẫn giữ được sự thuận hòa với những người thuộc các cộng đồng tuân giữ luật đó, khi các vị đến với họ. chưa từng có ai bị thải loại vì đã giữ như thế. Ngược lại, các trưởng lão tiền nhiệm của Ngài (các Giám Mục Roma tiền nhiệm), dù chính họ không giữ, song đã gửi Thánh Thể đến cho những người thuộc các cộng đoàn tuân giữ luật đó. Chân phúc Polycarpe lưu lại Roma thời Giám Mục Anicet: các Ngài đã tranh luận với nhau, không cãi cọ gì về chuyện này nữa. Anicet không thể thuyết phục Polycarpe đừng theo luật giữ mà Polycarpe đã hằng tuân thủ cùng với Gioan, môn đệ Chúa, và các Tông đồ khác Ngài quen biết. Phần Polycarpe cũng không thuyết phục nổi Ðức Anicet giữ luật đó, vì Ðức Anicet nói mình phải giữ tập tục của các trưởng lão tiền nhiệm: Dù sự thể là như thế, các vị vẫn hiệp thông với nhau và trong nhà thờ. Ðức Anicet đã nhường cho Polycarpe cử hành Thánh Thể hiển nhiên là vì kính trọng, rồi các ngài chia tay trong hòa bình, mọi người hòa hảo với nhau trong Giáo Hội, kẻ giữ cũng như người không giữ luật đó".

(Eusèbe, Lịch sữ Giáo Hội, V. 24, 12-17)

Eusèbe viết thêm:

 "Tên của Irénée thực hợp với người (Irénée tiếng Hy Lạp có nghĩa là: "bình an") và xét về cách sống, Ngài là người tác tạo hòa bình: với cách thức tương tự như thế, Ngài đã khuyên bảo, can thiệp nhằm đem lại hòa bình cho các Giáo Hội. Không phải chỉ với Ðức Victor, mà còn với cả các vị thủ lãnh các Giáo Hội khác, Ngài đã đưa ra những lời lẽ tương tự, qua thư từ, về vấn đề sang sôi động".

"QUI LUẬT ÐỨC TIN"

DO THÁNH IRÉNÉ SOẠN THẢO

"Ðây là qui luật đức tin của chúng tôi, là nền tảng tòa nhà, và là điều đem lại sự vững chắc cho lối sống của chúng tôi:

Thiên Chúa Cha, bất thụ tạo, Ðấng không bị chứa đựng, vô hình, một Thiên Chúa, Ðấng sáng tạo vũ hoàn - Ðó (là) điều khoản trước tiên của đức tin chúng tôi. Nhưng như điều khoản thứ hai: Ngôi Lời của Thiên Chúa, Con của Thiên Chúa, (Ðức) Kitô Giêsu Chúa chúng tôi, Ðấng đã hiện ra với các tiên tri tùy theo loại sấm ngôn của các ngài và tùy theo tình trạng của nhiệm cục cứu độ của Cha, nhờ Người mà mọi sự được tạo thành: hơn nữa, là Ðấng, khi thời đã mãn, đã làm người giữa loài người, hữu hình có thể sờ chạm đến, để thâu họp mọi sự, để tiêu diệt sự chết, làm xuất hiện sự sống và thực hiện sự hiệp thông của Thiên Chúa và của con người.

Và như điều khoản thứ ba:

Thánh thần, Ðấng mà nhờ Ngài các Tiên tri đã tuyên sấm và các Tổ phụ đã hiểu biết những điều liên quan đến Thiên Chúa, và những người công chính được dẫn dắt trong đường công chính và là Ðấng khi thời đã mãn, đã được đổ tràn cách mới mẻ trên nhân loại chúng ta, hầu đổi mới con người trên khắp mặt đất cho Thiên Chúa. Và vì vậy trong sự tái sinh của chúng tôi, phép rửa diễn ra qua ba điều khoản này, (phép rửa đó) ban cho chúng tôi ơn tái sinh trong Thiên Chúa Cha, nhờ Con của Ngài trong Thánh Thần. Vì chưng, những ai mang Thần Khí của Thiên Chúa thì được dẫn tới Ngôi Lời, nghĩa là tới Con; nhưng Con lại trình diện (họ) với Cha, và Cha ban cho (họ) sự bất hoại. Như thế không có Thánh Thần thì không (thể) nhìn thấy Con của Thiên Chúa và không có Con thì không ai có thể tiến gần đến Cha, vì chưng tri thức về Cha, (đó là) Con và tri thức về Con của Thiên Chúa (có được) là nhờ Thánh Thần: còn về Thánh Thần, thì tùy theo ý Cha mà Con ban phát (Thánh Thần) với tư cách là thừa tác viên, cho ai muốn và như là Cha muốn".

(Chứng minh Lời rao giảng tông đồ, 6-7, Sources Chrétiennes, n. 62)

PHÚC ÂM THEO THOMAS

(Khoảng năm 140)

"Đức Giêsu nhìn thấy những đứa trẻ còn bú. Ngài nói với các môn đệ: Những trẻ bú này giống như những người bước vào Nước Trời.

Họ nói với Ngài: Vậy khi trở thành trẻ nhỏ, chúng con vào Nước Trời ư?

Đức Giêsu nói với họ: Khi các ngươi coi hai là một, và khi các ngươi coi nội giới như ngoại giới và ngoại giới như nội giới, và điều trên cao như diều dưới thấp, và khi các ngươi coi, đàn ông với đàn bà, chỉ là một thứ đến mức đàn ông chẳng phải đàn ông, đàn bà chẳng phải đàn bà, khi các ngươi làm hai mắt thay cho một mắt, một tay thay cho một tay, và một chân thay cho một chân, một hình ảnh thay cho một hình ảnh, bấy giờ các ngươi sẽ vào Nước Trời".

(Dịch từ P.V.F.LEvangile selon Thomas, 1959, p. 17-19)

THÁNH THI NGỘ ĐẠO DO HIPPOLYTE

THÀNH ROMA LƯU GIỮ

Sự dữ của thế giới và hành động của Đức Kitô Cứu Thế

"Luật đầu tiên làm phát sinh vũ trụ là trí tuệ

Nguyên lý thứ hai, sau thọ sinh thứ nhất, là hỗn mang hỗn độn: hàng thứ ba, theo định chế của luật, rơi về phần linh hồn.

Vì lẽ đó, mang hình thái nước, linh hồn phiền sầu, là đồ chơi, nô lệ sự chết.

Có lúc được ban vương quyền, linh hồn vui hưởng ánh quang.

Khi bị đẩy vào bất hạnh, linh hồn đớn đau than khóc.

Rốt cuộc, có những lúc cùng đường nghẽn lối

Kiếp lang thang bất hạnh dẫn tới mê lộ khôn cùng

Bấy giờ Đức Giêsu nói: Lạy Cha, xin hãy nhìn!

Linh hồn gặp bất hạnh đang phiêu bạt trên thế gian, xa khỏi khí thiêng của Người.

Nó tìm cách trốn khỏi hỗn mang kinh tởm, nhưng biết đâu là lối ngõ băng qua.

Vì vậy, Lạy Cha, xin hãy sai con đến! Con sẽ xuống thế mang theo ấn tín

Con sẽ băng qua các hữu thể thần linh (éons): và mọi mầu nhiệm con sẽ mạc khải và dưới danh xưng Ngộ đạo, con sẽ truyền đạt những bí mật của thánh đạo..."

(Philosophoumena, V.10 A. Siouville, Paris 1928, p. 162-163)

TÌM THẤY THƯ VIỆN CỦA MỘT PHÁI NGỘ ĐẠO

Vào năm 1945 hoặc 1946, các nông dân tình cờ khám phá thấy một chiếc chum đầy những cảo bản trong một ngôi mộ cổ, vùng Nag-Hammadi thượng Ai Cập. Ban đầu, chiếc chum bị bọn lái buôn dấu ở Ai Cập. Sau đó thu hồi lại được và giao cho các nhà chuyên môn. Trong chum có 13 quyển bằng chỉ thảo (papyrus) có bìa da bọc ngoài, chứa tất cả 49 văn phẩm khác nhau, viết bằng tiếng Copte. Các quyển này có từ thế kỷ II và IV. Qua nội dung các tác phẩm, người ta có thể biết chắc nguồn gốc của chúng: đây là thư viện của một phái Ngộ đạo, được đưa ra ánh sáng, sau 15 thế kỷ bị chôn vùi, nhờ khám phá đó.

Tập bản văn này cung cấp một tư liệu hầu như hoàn toàn mới mẻ về một nền văn chương hình thành từ thế kỷ II. Trong số các tác phẩm được tìm thấy, một số đã được Irénée và Hippolyte biết đến.

Chỉ nguyên tựa đề các tác phẩm cũng cho thấy tính chất lạ lùng và hết sức bí hiểm của nền văn chương này: Chúng ta thấy những tựa đề như: "Sách Thánh của Thần Khi vĩ đại vô hình", "Tư tưởng của Quyền lực vĩ đại", "Mạc khải của Adam cho con trai là Seth", "Khôn ngoan của Đức Giêsu" (đây thuần túy là sự phỏng tác có màu sắc Kitô giáo rập theo một khuôn mẫu ngoại giáo), "Tin mừng về chân lý" (Theo Irénée, Valentin có viết một tác phẩm mang tựa đề này), "Tin mừng theo Thomas", "Sách bí nhiệm của Gioan", "Khải huyền của Phêrô".v.v.

Các tác phẩm này cho thấy Ngộ dạo hầu chắc phát xuất từ bên ngoài Kitô giáo: với sự pha trộn đến lạ lùng các tôn giáo khác, ngộ đạo rõ ràng xuất hiện như một hình thái tôn giáo có khả năng hòa nhập vào những khung tôn giáo hết sức khác biệt. Ngoài ra, các văn phẩm đó mang lại một tư liệu chưa từng có về ngộ đạo "theo Kitô giáo", là thứ Ngộ đạo mà Irénée đã lên tiếng chống lại phái Ngộ đạo này, khi sát nhập Kitô giáo, đã tự cho mình mới là người biểu lộ Kitô giáo trong sự thuần khiết của nó. Vả lại, người ta nhận thấy nơi các phái Ngộ đạo, dù là theo Kitô giáo hay không, có những luận thuyết hết sức khác biệt nhau. Tuy nhiên, cái nhìn của chúng vẫn luôn luôn là sự đối lập giữa hai thế giới. Và do đó, trong các phái đạo theo Kitô giáo, họ không nhìn nhận vị Chúa thần linh nơi Đức Yêsu nhân trần, nơi Đấng chịu đóng đinh, cũng như không nhìn nhận Giáo Hội đích thực nơi cộng đoàn hữu hình, cơ chế của Giáo Hội Công Giáo.

Các luận đề lớn của ngộ đạo sẽ xuất hiện nơi học thuyết Manichée khởi từ thế kỷ III, và sẽ tiếp tục xuất hiện dọc theo các thời đại, chẳng hạn nơi phong trào Cathres hoặc Albigeois trong thời Trung cổ.

MỘT HỆ THỐNG NGỘ ĐẠO

"Theo ông ta, từ Chúa Cha không được sinh ra, trước tiên Trí Tuệ được sinh ra, rồi từ Trí Tuệ sinh ra Logos, từ Logos sinh ra Minh Triết, rồi từ Minh Triết sinh ra Khôn Ngoan và Sức mạnh, từ Sức mạnh và Khôn Ngoan sinh ra Đức hạnh, các Hữu Thể Thượng Đẳng (Archontes) và các Thiên Thần mà ông gọi là các Thiên Thần đệ nhất và do các vị này mà trời thứ nhất được dựng nên. Rồi, do lưu xuất từ cac thiên thần đó, những thiên thần khác ra đời, và đã dựng nên trời thứ hai tương tự như trời thứ nhất. Cũng thể cách như thế, những thiên thần khác nữa. đã làm ra trời thứ ba. Rồi từ hạng thiên thần đệ tam này, một hạng thứ tư phát xuất, cấp thấp hơn và cứ thế tiếp tục. Theo cách đó, các hạng Hữu thể thượng đẳng và các thiên thần nối tiếp nhau xuất hiện và cho đến 365 tầng trời. Chính vì lẽ này mà có cùng con số ngày trong năm, hợp với số các tầng trời.

Các thiên thần ở tầng trời bên dưới, tầng trời mà chúng ta nhìn thấy, đã tạo nên tất cả những gì trần gian chứa đựng và chia sẻ với nhau mặt đất và các quốc gia trên đất. Vị Tổng lãnh Thiên Thần này được coi như là Thiên Chúa của người Do Thái. Vị này, vì muốn đặt mọi dân tộc khác dưới tay người của mình, nghĩa là người Do Thái, đã bị các Hữu thể thượng đẳng khác đứng lên đánh lại. Cũng vì lẽ đó mà các dân tộc khác đứng lên chống lại dân tộc Do Thái. Bất giờ Chúa Cha, Đấng không được sinh ra, không thể gọi tên, nhìn thấy sự gian ác của Hữu thể thượng đẳng, đã sai phái Trí Tuệ, Trưởng tử của Người - chính là Đấng mà người ta gọi là Kitô - để giải thoát những ai tin vào Ngài khỏi ách thống trị của nhữngTác giả tạo nên thế gian này. Ngài xuất hiện nơi các dân tộc của các Hữu thể Thượng đẳng, trên trần gian, dưới hình dạng một con người và Ngài thực hiện những việc lạ lùng. Bởi thế, chính Ngài không chịu khổ nạn, nhưng một Simon de Cyréné nào đó đã bị trưng dụng và đã vác thập giá thay cho Ngài. Và chính Simon, vì không biết và lầm lạc, đã bị đóng đinh.

Vậy kẻ nào "biết" điều đó thì được giải thoát khỏi các Hữu thể Thượng đẳng, tác giả của thế giới này. Và người ta không cần tuyên xưng những kẻ đã bị đóng đinh, nhưng là Đấng đã đến dưới hình dạng con người, ra vẻ bị đóng đinh, được gọi là Giêsu, và đã được Chúa Cha sai đến để triệt hạ những công trình của các Tác giả tạo thành thế giới, nhờ "nhiệm cục" đó. Basilide nói: Nếu ai tuyên xưng Đấng-bị-đóng-đinh, kẻ đó còn đang là nô lệ và ở dưới sự thống trị của những kẻ đã tạo nên các thân xác; nhưng người nào chối bỏ Đấng ấy, người đó được giải thoát khỏi quyền lực của họ và nhận biết "nhiệm cục" của Chúa Cha, Đấng-không-được-sinh-ra.

Cứu độ chỉ dành cho linh hồn, vì thân xác tự bản tính là hư hoại.

(Sources Chrétiennes, No. 264, p. 327-329)

THÁNH KINH VÀ TRUYỀN THỐNG

"Chúa của vạn vật đã ban cho các Tông đồ của Người quyền loan báo Tin Mừng, và chính nhờ họ mà chúng ta biết chân lý, nghĩa là giáo huấn của Con Thiên Chúa. Vì chưng không phải nhờ những kẻ khác mà chúng ta biết được nhiệm cục cứu độ; nhưng là nhờ những người mà qua họ Tin Mừng đã đến với chúng ta. Tin Mừng này mới đầu họ rao giảng, sau đó, do thánh ý Thiên Chúa, họ đã truyền lại trong các sách Thánh Kinh, ngõ hầu Tin Mừng đó trở thành nền tảng và cột trụ của đức tin chúng ta. Trong khi chúng ta nại tới Truyền Thống đến từ các Tông Đồ, và là truyền thống được giữ gìn trong Giáo Hội nhờ sự kế tục các Trưởng lão (nghĩa là các Giám Mục) thì họ chống lại Truyền thống đó: Nghĩ mình khôn ngoan hơn các Trưởng lão, thậm chí hơn cả các Tông Đồ, họ chắc rằng mình đã tìm thấy chân lý tinh tuyền, vì lẽ các Tông đồ đã pha trộn những qui tắc của Lề Luật vào trong Lời của Đấng Cứu Thế: và không chỉ các Tông Đồ, mà ngay chính Chúa cũng nói ra những lời lúc thì đến từ vị "Tạo Hóa", lúc thì từ vị "Trung Gian" khi thì từ "Quyền lực tối cao": Còn về phần họ, họ biết được mầu nhiệm bí ẩn cách chắc chắn, không chút nghi ngờ, không mảy may pha trộn và trong tình trạng nguyên tuyền. Và đây quả là lời lộng ngôn phạm thượng trâng tráo nhất đối với Đấng tạo dựng nên họ! Vì thế mới có việc họ không còn nhất trí với các Sách Thánh cũng như với Truyền Thống".

Nếu vạn nhất không có các Sách Thánh do các Tông Đồ soạn đi nữa thì chúng ta vẫn còn truyền thống sống động:

"Giả sử ngay cả việc các Tông Đồ không để lại cho chúng ta các Sách Thánh thì lúc đó chúng ta lại không phải theo trật tự của Truyền Thống mà các Ngài truyền lại cho những ai được các ngài ủy thác Giáo Hội hay sao? Chính đó là trật tự mà rất nhiều dân tộc man di tin vào Đức Kitô đã ưng thuận: Họ được ơn cứu độ, viết không phải bằng giấy mực nhưng là bằng Thánh Thần trong tâm hồn họ và họ giữ gìn chu đáo Truyền Thống cổ xưa, tin vào chỉ một mình Thiên Chúa độc nhất, Đấng tạo dựng trời, đất và tất cả những gì chúng chứa đựng, tin vào Đức Kitô Giêsu, Con Thiên Chúa, Đấng, vì tình yêu sung mãn của Ngài dành cho tác phẩm Ngài nắn đúc, đã thuận tình để được sinh ra bởi Đức Nữ Trinh, hầu hiệp nhất con người với Thiên Chúa nơi chính mình Ngài, Đấng đã chịu nạn dưới thời Ponce Pilate, đã phục sinh và được cất lên trong vinh quang, Đấng sẽ đến trong vinh quang với tư cách là Đấng Cứu Độ của những ai sẽ được cứu độ và là Thẩm phán của những kẻ sẽ bị phán xử".

Irénée, Chống lạc giáo III. Lời tựa 1, 2, 4. Dịch theo Sources Chrétiennes n. 211, p. 21, 27-29, 47-49.

SỰ NỐI KẾT GIỮA CÁC MẦU NHIỆM ĐỨC TIN

Thật vô lối, hoàn toàn vô lối, những kẻ bác bỏ tất cả nhiệm cuộc của Thiên Chúa, phủ nhận việc cứu độ thân xác, coi thường việc tái sinh của thân xác, vì cho rằng nó không thể đón nhận sự bất hoại. Nếu không có việc cứu độ thân xác, thì Chúa cũng đã không cứu chuộc chúng ta bằng máu Ngài, chén Tạ Ơn không phải là sự thông hiệp máu Ngài và bánh mà chúng ta bẻ ra không phải là sự thông hiệp thân mình Ngài. Vì chưng, máu chỉ có thể trào vọt từ mạch máu, từ xác thịt và từ tất cả những gì làm nên bản thể con người, và chính vì để thực sự trở thành tất cả những điều đó mà Ngôi Lời Thiên Chúa đã cứu chuộc chúng ta bằng máu Ngài. Và bởi vì chúng ta là chi thể Ngài và được dưỡng nuôi bằng tạo vật - tạo vật mà chính Ngài ban cho chúng ta, qua việc làm cho mặt trời mọc lên và mưa rơi xuống tùy theo thánh ý Ngài - Chén, lấy từ tạo vật, Ngài tuyên bố đó là chính máu Ngài, và bánh, lấy từ tạo vật, Ngài đã công bố đó là chính thân mình Ngài, nhờ đó mà thân xác chúng ta được bổ sức.

Vậy, nếu chén đã pha và bánh được làm ra đón nhận lời của Thiên Chúa và trở thành Thánh Thể, nghĩa là Mình và Máu Đức Kitô, và nếu nhờ Mình và Máu đó mà bản thể thân xác chúng ta được bổ sức và nên vững mạnh, làm sao những kẻ đó lại có thể cho rằng thân xác không thể đón nhận ơn sống đời vĩnh cửu của Thiên Chúa.

Irénée, Chống lạc giáo, V. 2, 2-3, Sources Chrétiennes, n. 153, p. 31-35

VINH QUANG CỦA THIÊN CHÚA, LÀ CON NGƯỜI...

Vậy, ngay từ khởi thủy, Con là Đấng Mạc khải Cha, vì ngay từ khởi thủy Ngài đã ở với Cha: các thị kiến của các tiên tri, các ân sủng khác nhau, các thừa tác vụ, việc tôn vinh Cha, tất cả những điều đó, vào thời đã định và vì lợi ích con người, Ngài đã trải ra trước mặt loài người như thể một giai điệu hài hòa, tuyệt tác. Thực vậy, ở đâu có sáng tác, ở đấy có giai điệu; ở đâu có giai điệu, ở đấy có thời đã định, có lợi ích. Vì vậy, Ngôi Lời đã làm người phân phát ân sủng của Cha vì lợi ích nhân loại, vì họ, Ngài đã thực hiện những biến cố cứu độ lớn lao, biểu lộ Thiên Chúa cho loài người và trình diện con người với Thiên Chúa, vừa bảo vệ sự vô hình của Cha, ngõ hầu con người không đi đến chỗ khinh thường Thiên Chúa và để con người luôn luôn phải hành trình tiến về với Người, và đồng thời làm cho Thiên Chúa nên hữu hình trước mắt nhân loại, bằng nhiều hành vi cứu độ, vì e rằng, nếu hoàn toàn thiếu Thiên Chúa, con người có nguy cơ mất đi chính sự hiện hữu. Vì chưng, vinh quang của Thiên Chúa là con người sống, và sự sống của con người là được nhìn thấy Thiên Chúa. Nếu sự tỏ hiện của Thiên Chúa qua công trình tạo dựng mà ban sự sống cho mọi vật trên mặt đất thì sự Mạc Khải của Cha nhờ Ngôi Lời còn ban sự sống cho những ai nhìn thấy Thiên Chúa đến ngần nào!

Irénée, Chống Ngộ đạo IV, 20,7, Dịch theo Sources Chrétiennes, n. 100, p. 647-649

CON NGƯỜI, MỘT HỮU THỂ

MANG BA CHIỀU KÍCH

"Con người hoàn hảo, đó là sự hòa lẫn và là sự kết hợp của linh hồn đã đón nhận Thần Khí của Cha và được hòa trộn với thân xác, được nắn đúc theo hình ảnh Thiên Chúa. Ba điều đó phải được phục hồi và kết hợp lại và chỉ có một và cùng một ơn cứu độ cho chúng. Vì chưng, những tinh thần không có thân xác sẽ không bao giờ là những người thần thiêng, nhưng chính bản thể của chúng ta, nghĩa là hợp thể linh hồn và thân xác, một khi đón nhận Thần Khí của Thiên Chúa, mới làm nên con người thần thiêng".

Irénée, Chống lạc giáo, V.6.1:8.2, Sources Chrétiennes, n. 153, p. 73, 79-81.91

SỰ TĂNG TRƯỞNG CỦA CON NGƯỜI

Ở đây, hẳn người ta sẽ bác bẻ: Sao? Thiên Chúa lại không thể làm ra con người hoàn hảo ngay từ khởi thủy ư? Hãy biết rằng, đối với Thiên Chúa, Đấng, luôn luôn đồng nhất với chính mình và là Đấng bất thụ tạo, thì mọi sự đều có thể, nếu chỉ xét về phía Ngài. Nhưng các hữu thể thụ tạo, xét rằng chúng chỉ khởi đầu hiện hữu là nhờ đón nhận về sau, nên tất yếu chúng thấp hơn Đấng đã dựng nên chúng. Vì không phải là những hữu thể bất thụ tạo, chúng ở bên dưới sự hoàn hảo: vì, xét rằng chúng mới được tạo thành, chúng là những trẻ nhỏ và, xét là những trẻ nhỏ, chúng chưa quen cũng như chưa già dặn trong đời sống hoàn hảo. Về phần Thiên Chúa, Ngài có thể ban sự hoàn hảo cho con người ngay từ đầu, nhưng con người không có khả năng đón nhận vì mới chỉ là một em bé. Và cũng vì thế, Chúa chúng ta, trong thời sau hết, khi Ngài thâu họp mọi sự nơi Ngài, sẽ đến với chúng ta, không phải như Ngài có thể, nhưng như chúng ta có thể nhìn thấy Ngài: quả vậy, Ngài hẳn có thể đến với chúng ta trong vinh quang khôn tả của Ngài, nhưng chúng ta vẫn chưa đủ khả năng chịu nổi sự lớn lao của vinh quang Ngài.

Đó là trình tự, đó là nhịp độ, đó là tiến trình qua đó con người thụ tạo và được nắn đúc trở thành theo hình ảnh và họa ảnh của Thiên Chúa bất thụ tạo: Chúa Cha quyết định và điều khiển. Chúa Con thi hành và nắn đúc, Thánh Thần nuôi dưỡng và làm tăng trưởng, con người tiến bộ dần dần và vươn đến sự hoàn hảo, nghĩa là đến gần Đấng bất thụ tạo, vì chỉ có Đấng bất thụ tạo mới hoàn hảo, và Đấng đó là Thiên Chúa. Về phần con người, tiên vàn nó phải được dựng nên, khi đã trưởng thành thì nó tăng bội, khi tăng bội thì nó nên mạnh mẽ, khi đã nên mạnh mẽ thì nó được tôn vinh và cuối cùng khi đã được tôn vinh thì nó nhìn thấy Chúa của mình: vì chưng, ngày kia nó phải được nhìn thấy Thiên Chúa, và việc nhìn thấy Thiên Chúa mang lại sự bất hoại và "sự bất hoại cho ta được ở bên Thiên Chúa".

Irénée, Chống Ngộ đạo IV, 38,1và 3, Sources Chrétiennes, n. 100, p. 943-947; 955-957

KITÔ HỮU CON NGƯỜI ĐỨNG THẲNG

Tự do của con người

(Khi lên án tội ngay cả trong sự ao ước, Đức Kitô): "qua đó muốn dạy chúng ta hiểu rằng, chúng ta phải trả lẽ cho Thiên Chúa không những về các hành vi của mình, như những kẻ nô lệ, mà còn cả về những lời lẽ và tư tưởng của chúng ta, như những người đã lãnh quyền tự do nhất là vì chính trong sự thực thi quyền đó mà ta nghiệm ra con người có kính trọng và yêu mến Chúa hay không: Chính vì vậy Phaolô nói rằng chúng ta có tự do không phải để che đậy ác tâm của mình, nhưng là để đức tin của chúng ta được thử luyện và hiện tỏ".

Việc hiến dâng của lễ trong Giáo Hội là hiến dâng của những con người tự do lên Thiên Chúa, theo Irénée đây là điểm phân biệt giữa lễ dâng của Giáo Hội với các lễ dâng của Cựu Ước.

"Xét về giống (genre) các lễ tế đã không bị hủy bỏ, ở kia có lễ tế thì ở đây cũng có; có những hy tế trong dân, thì trong Giáo Hội cũng có như thế. Chỉ duy về loại là thay đổi: không còn phải là những nô lệ, mà là những con người tự do hiến dâng của những kẻ nô lệ có một đặc tính riêng và lễ tế của những người tự do có một đặc tính riêng, ngõ hầu, dấu đặc trưng của tự do cũng được tỏ lộ ngay trong việc dâng lễ: vì, không một điều gì là vô ích hay vô nghĩa đối với Ngài".

Con người tự do như Thiên Chúa là Đấng tự do

"Lời nói: "Đã bao lần ta muốn tập họp con cái các ngươi và các ngươi đã không muốn" minh họa rất rõ luật xa xưa về tự do của con người. Vì chưng, Thiên Chúa dựng nên con người tự do, ngay từ ban đầu đã có quyền tự chủ thuộc về mình, giống như linh hồn thuộc về mình, để nghe theo lời khuyên của Thiên Chúa cách tự nguyện và không bị cưỡng ép. Quả vậy, không có sự cưỡng bách về phía Thiên Chúa, nhưng nơi Ngài luôn luôn có lời khuyên tốt lành. Và vì vậy, một đàng, Ngài ban lời khuyên cho mọi người, đàng khác, Ngài đặt vào con người    quyền lựa chọn, như Ngài đã từng thực hiện đối với các thiên thần, vì các thiên thần cũng là loài có lý trí.

Con người tự do ngay từ ban đầu, vì Thiên Chúa cũng là Đấng tự do, và con người đã được dựng nên giống như Ngài; vì thế con người luôn được khuyên hãy giữ điều lành, điều này được thực hiện nhờ sự tuân phục đối với Thiên Chúa."

Irénée, Chống Ngộ đạo IV, 16.5; 18.2; 37.1 và 4, Sources Chrétiennes, n. 100, p.573-574; 599. 919-921, 933.