ĐỊNH NGHĨA / Definition

ĐỊNH NGHĨA

Definition

LOGIC HỌC   (từ chữ Latinh definire, vạch giới hạn; tương đương với chữ Hy Lạp horimos hay horos, vạch ranh giới]  Việc sử dụng một biểu đạt (chữ Latinh là definiens, bộ phận của định nghĩa làm công việc định nghĩa) để làm rõ nghĩa của một biểu đạt khác (chữ Latinh definiendum, từ ngữ hay biểu đạt được định nghĩa). Trong triết học Hy Lạp, hình thức định nghĩa đúng quy chuẩn sẽ cho ta thấy bản chất hay kiểu loại của cái gì đó bằng cách phát biểu loài (genus) của nó và đặc điểm phân biệt (differentia) của loài đó. Chẳng hạn, để định nghĩa "con người", ta phải nói rằng đó là con vật (genus) có lý tính (differentia).

Định nghĩa làm tăng thêm thông tin, ngăn chặn tính hàm hồ và nó cần thiết cho nhiều loại hoạt động tìm tòi khác nhau của trí tuệ, nhưng bản tính và vị thế của nó tự chúng là một chủ đề thảo luận triết học. Trong khi các nhà bản chất luận như Plato, Aristoteles, Kant và Husserl cho rằng các định nghĩa bản chất làm bộc lộ ra bản chất của cái được định nghĩa, thì các nhà duy danh luận hay quy ước luận (prescriptivists) như Hobbes, Russell, Quine, và Carnap bác bỏ các khái niệm bản chất và định nghĩa thực, và cho rằng định nghĩa danh nghĩa hay định nghĩa từ nghĩa (verbal definition) chỉ là vấn đề về việc quy ước ký hiệu, và definiendum chỉ là một từ ngữ chứ không phải là một khái niệm theo cách hiểu của các nhà duy thực.

Các loại định nghĩa phổ biến khác là: (1) định nghĩa từ vựng hay định nghĩa báo cáo, loại định nghĩa này làm rõ nghĩa của một hạn từ đã có; (2) định nghĩa quy định (stipulative definitions), là loại định nghĩa cho thấy tác giả có ý sử dụng một hạn từ như thế nào; (3) định nghĩa chức năng, là loại định nghĩa xác định điều gì đó bằng cách chỉ ra những chức năng nào mà nó thực hiện; (4) định nghĩa biểu thị hay định nghĩa theo ngoại diên, là loại định nghĩa cung cấp một danh mục các phần tử mà definiens có thể được áp dụng một cách chính xác; và (5) định nghĩa theo nội hàm, là loại định nghĩa cho thấy thuộc tính chung của mọi sự vật mà definiens có thể được áp dụng, cho dù nhiều hạn từ thiếu một thuộc tính chung và thay vào đó có những mô hình giống nhau liên kết các đối tượng mà chúng, tức các definiens, có thể được áp dụng. Ngoài ra, còn có những loại định nghĩa khác hữu ích về mặt triết học, chẳng hạn như định nghĩa theo ngữ cảnh, định nghĩa đệ quy, định nghĩa quy nạp, định nghĩa trỏ ra, và định nghĩa thuyết phục.

------------------------------

"Định nghĩa là một cụm từ biểu thị bản chất của một vật" Aristoteles, Topics

------------------------------

Nguồn: Từ điển triết học phương Tây, (ĐHP dịch).