Bản tính người / human nature

BẢN TÍNH NGƯỜI

HUMAN NATURE

SIÊU HÌNH HỌC, ĐẠO ĐỨC HỌC, TRIẾT HỌC CHÍNH TRỊ, TRIẾT HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI  Bắt đầu với thuyết duy bản chất của người Hy Lạp, về đại thể truyền thống triết học cho rằng có bản tính người và nó được tạo thành từ một hay nhiều thuộc tính quy định cái làm nên một con người và phân biệt con người khác với các loài động vật khác. Những lối giải thích khác về những thuộc tính nào cấu thành bản tính người dẫn đến những quan niệm khác nhau về việc chúng ta nên sống như thế nào. Các triết gia Hy Lạp như Plato và Aristoteles cho rằng con người về bản chất là động vật có lý tính. Quan niệm tiêu chuẩn này bị thách thức bởi một số nhân vật như Hume, các lý thuyết gia tiến hóa luận, và Freud, họ đã tra hỏi tính thứ nhất của lý tính con người và trong một số trường hợp họ nhận thấy giữa con người và các loài vật khác có một sự liên tục đáng kể. Một số triết gia cũng bác bỏ lý tính như là tiêu chuẩn tối hậu để phân biệt con người với các loài vật khác bởi lẽ chúng ta chấp nhận những người khiếm khuyết các năng lực lý tính quan trọng là con người, thế nhưng lại loại những con vật biểu lộ đáng kể tính lý tính. Câu hỏi về lý tính trong bản tính người đã dẫn đến nhiều cuộc tranh luận về nhiều vấn đề, chẳng hạn về căn tính con người, sự phân biệt giữa khái niệm nhân vị (person) và khái niệm con người (human being), vị thế con người của thai nhi và trẻ sơ sinh, người già, và những người có năng lực lý tính của họ bị tổn hại hay bị bệnh nghiêm trọng. Các vấn đề khác gồm bản tính người là thiện lương, tội lỗi hay ích kỷ, và mối quan hệ giữa tự do và lý tính. Lý thuyết chính trị hiện đại đã gắn chặt với những quan niệm tương phản nhau rõ rệt về bản tính người. Ngoài việc đưa ra những giải thích khác nhau về nội dung của bản tính người, một số triết gia đã thách thức phương pháp luận của việc xác định bản tính người qua việc tìm kiếm một bản chất đặc trưng.

Sự nảy sinh của thuyết chống bản chất và xã hội học về nhận thức đã dẫn đến việc bác bỏ bản tính người như là một cơ tầng cố định về mặt sinh học quy định các hình thái văn hóa xã hội khả biến. Theo quan niệm này, mọi đặc điểm con người của chúng ta được hình thành bởi các môi trường xã hội của chúng ta hay được cấu tạo về mặt xã hội ở bên trong chúng. Cái mà ta nghĩ là bản tính người cố định thực ra chỉ là một biến văn hóa xã hội.

-----------------------------------

"Chính từ việc xem xét các quan hệ mà một số khao khát và đam mê trong khuôn khổ nội tâm có với nhau, và trên hết, từ ưu thế của sự phản tư hay lương tâm, mà ta mới có được ý niệm về hệ thống hay sự kiến tạo bản tính người." Butler, Fifteen Sermons.

-----------------------------------