THUYẾT NGUYÊN TỬ / Atomism

THUYẾT NGUYÊN TỬ

Atomism

SIÊU HÌNH HỌC, TRIẾT HỌC KHOA HỌC, TRIẾT HỌC NGÔN NGỮ [từ tiếng Hy Lạp atom, cái không thể phân chia] Một lập trường cho rằng thế giới được cấu thành từ từ vô số các yếu tố nhỏ không thể phân chia và khoảng không. Nó lần đầu tiên được các triết gia Hy Lạp Leucippus và Democritus đề xuất như một giả thuyết siêu hình học để giải thích hiện tượng biến dịch mà Parmenides phủ nhận. Thuyết nguyên tử cổ đại này, sau đó được Epicurus phát triển, cho rằng có vô số các nguyên tử vật chất không thể tri giác được, khác nhau về các thuộc tính về lượng. Các nguyên tử gặp nhau trong khoảng không và kết hợp lại để tạo thành các hợp chất khác nhau, các hợp chất này có thể lại phân tách thành nguyên tử. Sự khác biệt về lượng của chúng quyết định sự khác biệt về chất của các hợp chất. Mọi vận động trong thế giới đều có thể quy về sự sắp xếp và tái sắp xếp các nguyên tử trong khoảng không.

Học thuyết siêu hình học này được Gassendi hồi sinh trong triết học hiện đại dưới hình thức thuyết hạt (corpuscularism). Lối suy đoán ấy về cấu trúc của thế giới đã được các nghiên cứu hóa học của John Dalton (1766-1844), và sau đó là trong vật lý học, ủng hộ. Trong thế kỷ này, Russell và Wittgenstein thời kỳ đầu đã phát triển một dạng thuyết nguyên tử logic, cho rằng thế giới về cơ bản là được cấu thành từ các sự kiện sơ đẳng hay nguyên tử, tương ứng với các mệnh đề sơ đẳng. Thuyết nguyên tử ngữ nghĩa, được F. Dretske, J. Fodor và những người khác phát triển, đề xuất rằng nghĩa của một khái niệm được quy định bởi mối quan hệ của nó với sự vật mà nó áp dụng, chứ không phải bởi mối quan hệ của nó với các khái niệm khác.

---------------------------------------

Logic mà tôi sẽ ủng hộ là nguyên tử luận... Khi tôi nói rằng lôgic của tôi là nguyên tử luận, ý tôi là tôi chia sẻ niềm tin theo lẽ thường rằng có nhiều sự vật riêng biệt." Russell, Lôgic and Knowledge

---------------------------------------

Nguồn: Từ điển triết học phương Tây, (ĐHP dịch).