Chống Đuy-rinh - Lời tựa năm 1878

CHỐNG ĐUY-RINH - MỤC LỤC

CHỐNG ĐUY-RINH

ÔNG OI-GHEN ĐUY-RINH ĐẢO LỘN KHOA HỌC

Lời  tựa  viết  cho  ba  lần  xuất  bản

I.

LỜI TỰA NĂM 1878

FRIEDRICH ENGELS (1820-1895)

C. Mác và Ph. Ăng-ghen Toàn tập, tập 20. Nxb. Chính trị quốc gia – Sự thật, Hà Nội, 2004. | Phiên bản điện tử: dangcongsan.vn | Nguyên bản tiếng Đức | Bản dịch tiếng Anh.

Công trình này hoàn toàn không phải là kết quả của một "sự thôi thúc nội tâm" nào cả. Mà trái lại.

Cách đây ba năm, khi ông Đuy-rinh, lấy tư cách là môn đồ và đồng thời là nhà cải cách chủ nghĩa xã hội, đột nhiên khiêu chiến với thời đại ông[1], thì những người bạn của tôi ở Đức đã nhiều lần yêu cầu tôi giải thích phê phán trên cơ quan trung ương của Đảng dân chủ - xã hội, bấy giờ là tờ "Volksstaat"[2] - cái lý luận xã hội chủ nghĩa mới đó. Những người bạn ấy cho rằng việc đó là tuyệt đối cần thiết để không cho cái đảng còn rất non trẻ và chỉ vừa mới thống nhất hẳn đó có cơ hội mới dẫn tới sự chia rẽ bè phái và rối loạn. Những người bạn ấy có điều kiện hơn tôi để đánh giá tình hình ở Đức, cho nên tôi có trách nhiệm phải tin theo họ. Ngoài ra, rõ ràng là có một bộ phận báo chí xã hội chủ nghĩa đã hoan nghênh một cách nhiệt thành môn đồ mới ấy, thật ra thì chỉ là nhiệt thành đối với cái ý tốt của ông Đuy-rinh mà thôi, nhưng đồng thời nó cũng làm cho người ta nghĩ rằng bộ phận báo chí của đảng ấy, chính vì cái ý tốt đó của ông Đuy-rinh, cũng sẵn lòng thừa nhận luôn cả học thuyết của ông ta nữa. Thậm chí, có những người đã chuẩn bị truyền bá học thuyết ấy trong công nhân, dưới một hình thức phổ cập.

Và cuối cùng, ông Đuy-rinh và bè phái nhỏ bé của ông ta đã vận dụng tất cả những mánh khoé quảng cáo và âm mưu để buộc tờ "Volksstaat" phải có lập trường dứt khoát đối với cái học thuyết mới có những tham vọng rất to lớn đó.

Tuy vậy, cũng phải mất đến một năm tôi mới có thể dứt khoát hoãn các công việc khác lại để ngoạm vào cái quả chua ấy. Thật vậy, đây là cái quả mà một khi đã ngoạm vào thì buộc phải nuốt cho kỳ hết. Hơn nữa, nó không những rất chua mà lại còn rất to. Lý luận xã hội chủ nghĩa mới này xuất hiện như là kết quả thực tiễn cuối cùng của một hệ thống triết học mới. Vì vậy, cần phải nghiên cứu nó trong mối liên hệ bên trong của hệ thống ấy, và như vậy là phải nghiên cứu bản thân hệ thống ấy. Cần phải đi theo ông Đuy-rinh vào cái lĩnh vực rộng lớn trong đó ông ta bàn luận về mọi cái có thể có, và cả những cái ngoài lĩnh vực ấy nữa. Thế là xuất hiện một loạt bài báo đăng từ đầu năm 1877 trên tờ báo kế tục tờ “Volksstaat" tức là tờ "Vorwọrts" ở Lai-pxích và được giới thiệu ở đây một cách mạch lạc.

Như vậy, tính chất của chính ngay đối tượng đã buộc sự phê phán phải có một tính chất cặn kẽ hết sức không tương xứng với nội dung khoa học của đối tượng, tức là của những tác phẩm của ông Đuy-rinh. Song, cũng có thể viện ra hai lý do khác để biện hộ cho sự cặn kẽ đó. Một mặt, nó cho phép tôi có cơ hội trình bày một cách chính diện, trên các lĩnh vực tri thức rất khác nhau được đề cập đến ở đây, quan niệm của tôi về các vấn đề hiện đang có một ý nghĩa khoa học hay thực tiễn phổ biến. Tôi đã làm như vậy trong từng chương sách, và mặc dù sách này rất ít nhằm mục đích đem một hệ thống khác đối lập lại với "hệ thống" của ông Đuy-rinh, nhưng tôi vẫn hy vọng rằng độc giả sẽ vẫn nhận ra mối liên hệ bên trong của các quan điểm do tôi đưa ra. Ngay hiện giờ, tôi cũng đã có đủ bằng chứng nói lên rằng, về mặt ấy, công trình của tôi không phải là hoàn toàn không có hiệu quả.

Mặt khác, ông Đuy-rinh, "người sáng tạo ra hệ thống", không phải là một hiện tượng cá biệt trong hiện thực nước Đức ngày nay. ít lâu nay, ở Đức, những hệ thống nghiên cứu nguồn gốc của vũ trụ, hệ thống triết học tự nhiên nói chung, hệ thống chính trị học, hệ thống kinh tế chính trị học, v.v., mọc ra như nấm sau một trận mưa. Một vị tiến sĩ triết học xoàng nhất, thậm chí cả một sinh viên, cũng bắt tay vào việc sáng tạo ra một "hệ thống" hoàn chỉnh chứ không kém hơn. Giống như trong một quốc gia hiện đại, người ta giả định rằng mỗi công dân đều có đủ khả năng phán xét tất cả các vấn đề đưa ra cho mình biểu quyết; giống như trong khoa kinh tế chính trị, người ta giả định rằng mỗi người tiêu thụ đều là một người hiểu biết cặn kẽ các hàng hoá mà mình phải mua để dùng cho cuộc sống của mình - thì ngày nay trong lĩnh vực khoa học cũng phải đi theo một giả định như thế. Tự do về mặt khoa học được hiểu là quyền của con người được viết về tất cả những gì nó không nghiên cứu, và coi đó là phương pháp khoa học duy nhất chặt chẽ. Và ông Đuy-rinh chính là một trong những loại hình tiêu biểu nhất cho cái khoa học giả hiệu trắng trợn mà ngày nay, trong khắp nước Đức, ta đều thấy ngoi lên hàng đầu và lấn át tất cả bằng những lời rỗng tuếch khoa trương ầm ĩ của nó. Những lời rỗng tuếch khoa trương trong thi ca, triết học, chính trị học, kinh tế chính trị học, sử học, những lời rỗng tuếch khoa trương ở giảng đường và trên diễn đàn, những lời rỗng tuếch khoa trương ở khắp nơi, những lời rỗng tuếch khoa trương có tham vọng là đạt tới sự hơn hẳn và sự sâu sắc về tư tưởng, khác với những lời rỗng tuếch khoa trương giản đơn, tầm thường nhạt nhẽo của các dân tộc khác, những lời rỗng tuếch khoa trương với tư cách là sản phẩm đặc trưng nhất và mang tính chất hàng loạt nhất của nền công nghiệp trí lực của Đức, với khẩu hiệu: "rẻ nhưng tồi", - hoàn toàn giống như những chế tạo phẩm khác của nước Đức, nhưng tiếc rằng chúng không được trưng bày bên cạnh những chế tạo phẩm này tại cuộc triển lãm ở Phi-la-đen-phi-a[3]. Thậm chí cả chủ nghĩa xã hội Đức - nhất là từ khi có tấm gương tốt của ông Đuy-rinh,- cũng rất nhiệt tình sản xuất ra những lời rỗng tuếch khoa trương và tiến cử những kẻ lên mặt huênh hoang về một "khoa học" mà họ "thực ra chưa học được cái gì cả"[4]. Đây là chúng tôi muốn nói tới một bệnh ấu trĩ đánh dấu bước đầu của người sinh viên Đức chuyển sang chủ nghĩa dân chủ - xã hội, một bệnh gắn liền với bước chuyển ấy, nhưng với bản chất lành mạnh tuyệt vời của công nhân nước ta, nó chắc chắn sẽ được khắc phục.

Nếu tôi phải đi theo ông Đuy-rinh vào những lĩnh vực trong đó giỏi lắm tôi cũng chỉ hy vọng có thể phát biểu với tư cách là một tài tử nghiệp dư thôi, thì đó không phải là lỗi tại tôi. Trong những trường hợp như vậy, phần nhiều tôi chỉ tự giới hạn ở chỗ đưa ra những sự thật đúng đắn, không thể chối cãi được, để đối lập lại những lời khẳng định sai lầm hoặc đáng ngờ của đối phương. Ví dụ như trong lĩnh vực pháp lý và trong một số vấn đề của khoa học tự nhiên. Còn trong các trường hợp khác thì đó là vấn đề những quan điểm chung liên quan tới phần lý thuyết của khoa học tự nhiên, tức là đó là một địa hạt mà ngay cả nhà chuyên môn cũng buộc phải đi ra ngoài phạm vi chuyên môn của mình để bước sang những lĩnh vực lân cận, - tức là những lĩnh vực trong đó, theo sự thú nhận của ông Viếc-sốp, nhà chuyên môn cũng chỉ là một "kẻ biết nửa vời"[5], giống như chúng ta thôi. Tôi mong rằng tôi cũng sẽ được hưởng thái độ khoan dung mà những nhà chuyên môn ở các lĩnh vực khác nhau thường có đối với nhau về những chỗ thiếu chính xác nhỏ và diễn đạt vụng về.

Khi kết thúc lời tựa này, tôi nhận được một bản quảng cáo của nhà xuất bản, do ông Đuy-rinh thảo ra, về một tác phẩm mới "có tính chất chủ đạo" của ông ta: "Những định luật cơ bản mới của vật lý học hợp lý và hoá học hợp lý". Mặc dầu biết rõ mình rất nghèo nàn về những kiến thức vật lý học và hoá học, song tôi vẫn tin rằng tôi hiểu biết ông Đuy-rinh của chúng ta khá đầy đủ, cho nên thậm chí chưa nhìn thấy tác phẩm ấy, nhưng tôi cũng có thể nói trước được rằng những định luật vật lý và hoá học do ông ta trình bày trong cuốn đó, về độ sai lầm và khuôn sáo, cũng xứng đáng được đặt ngang hàng với những định luật về kinh tế học, về đồ thức luận vũ trụ, v.v, do ông ta đã khám phá ra trước đây và được tôi phân tích trong cuốn sách này: rằng cái đê - nhiệt - kế, hay khí cụ để đo những nhiệt độ rất thấp, do ông Đuy-rinh chế tạo ra, dùng để đo không phải những nhiệt độ cao hay thấp, mà chỉ là để đo sự kiêu căng ngu dốt của ông Đuy-rinh mà thôi.

Luân Đôn ngày 11 tháng Sáu 1878