Sự bóc trần cái bí mật về sự lợi dụng dục vọng của con người, hay là Clê-măng Đác-vin

GIA ĐÌNH THẦN THÁNH – MỤC LỤC

CHƯƠNG VIII

CUỘC CHU DU THẾ GIỚI VÀ SỰ BIẾN HÌNH

CỦA SỰ PHÊ PHÁN CÓ TÍNH PHÊ PHÁN,

HAY LÀ SỰ PHÊ PHÁN CÓ TÍNH PHÊ PHÁN

THỂ HIỆN Ở RÔ-ĐÔN-PHƠ,

ÔNG HOÀNG GIÊ-RÔN-STANH

C. Mác và Ph. Ăng-ghen Toàn tập, tập 2, Nxb. Chính trị Quốc gia – Sự thật, Hà Nội, 1995. Phiên bản điện tử: dangcongsan.vn | Nguyên văn tiếng Đức | Bản dịch tiếng Anh | Bản dịch tiếng Pháp.

5. SỰ BÓC TRẦN CÁI BÍ MẬT VỀ SỰ LỢI DỤNG DỤC VỌNG

CỦA CON NGƯỜI, HAY LÀ LÊ-MĂNG ĐÁC-VIN

Cho tới đây Rô-đôn-phơ chỉ hạn chế ở chỗ thưởng điều thiện, phạt điều ác theo phương thức của mình. Bây giờ bằng một ví dụ, chúng ta có thể thấy ông ta lợi dụng sự say mê như thế nào, ông ta làm cho "bản tính lương thiện của Clê-măng Đác-vin phát triển thích đáng như thế nào".

Ông Sê-li-ga nói:

"Rô-đôn-phơ làm cho nàng chú ý đến mặt vui thú của việc từ thiện, tư tưởng này đã chứng minh tri thức của con người mà chỉ riêng trí tuệ đã được thử thách của ông Rô-đôn-phơ mới có".

Những câu mà Rô-đôn-phơ dùng trong khi nói chuyện với Clê-măng "làm cho hấp dẫn", "lợi dụng thị hiếu tự nhiên", "thi thố diệu kế", "lợi dụng thiên hướng giảo quyệt và lừa bịp", "cải tạo những bản năng ngang ngược, thâm căn cố đế thành phẩm chất cao thượng", v.v., - tất cả những câu đó cũng như bản thân những dục vọng đã được gán ghép ở đây chủ yếu cho nữ giới đều vạch rõ nguồn gốc bí mật của mưu trí của Rô-đôn-phơ - Phu-ri-ê. Học thuyết của Phu-ri-ê đã được trình bày một cách phổ thông.

Sự vận dụng học thuyết này cũng đã trở thành tài sản phê phán của Rô-đôn-phơ, giống như sự vận dụng lý luận của Ben-tam đã nói trên kia.

Hầu tước phu nhân son trẻ không nên tìm sự thoả mãn bản chất người của mình trong bản thân sự nghiệp từ thiện, không nên đi tìm nội dung tình người và mục đích của hoạt động, do đó đi tìm sự vui thú, trong việc từ thiện với tính cách là việc từ thiện. Không, trái lại, sự nghiệp từ thiện chỉ là một lý do bên ngoài, chỉ là cái cớ để vin vào, chỉ là tài liệu dùng để vui thú, một sự vui thú rất có thể dễ dàng lấy bất cứ tài liệu nào làm nội dung của nó. Sự khốn cùng bị lợi dụng một cách có ý thức để đem lại cho nhà từ thiện "cái thú vị lãng mạn, sự thoả mãn tính hiếu kỳ, tính phiêu lưu, sự hoá trang, sự hưởng thụ cái siêu quần xuất chúng của mình và những kích động thần kinh, v.v.".

Như thế là Rô-đôn-phơ đã vô tình nói ra cái bí mật đã lộ ra từ lâu lắm rồi: bản thân cảnh khốn cùng của con người, cảnh vô cùng quẫn bách buộc người ta phải nhận của bố thí, đều được dùng cho quý tộc kim tiền và quý tộc trí thức làm sự vui thú để thoả mãn dục vọng ích kỷ của chúng, để mơn trớn hư vinh của chúng, để mua vui cho chúng.

Những hội từ thiện đông đảo ở Đức, những đoàn thể từ thiện đông đảo ở Pháp, rất nhiều những công cuộc từ thiện kiểu Đông Ki-sốt ở Anh như hoà nhạc, khiêu vũ, biểu diễn, tiệc tùng để cứu giúp người nghèo cho đến những cuộc quyên góp cứu tế nạn nhân đều không có ý nghĩa nào khác cả. Do đó người ta thấy rằng, từ lâu, sự nghiệp từ thiện đã được tổ chức với tính cách tiêu khiển.

Sự chuyển biến xảy ra đột nhiên và không duyên cớ ở hầu tước phu nhân khi nghe tiếng chữ "amusant" 1* khiến chúng ta không thể không hoài nghi rằng bà có khỏi bệnh được lâu không, hoặc nói đúng hơn, sự chuyển biến đó chỉ nhìn bề ngoài mới là đột nhiên và không duyên cớ, chỉ nhìn bề ngoài mới là do việc mô tả sự nghiệp từ thiện thành trò tiêu khiển gây ra. Hầu tước phu nhân yêu Rô-đôn-phơ, và Rô-đôn-phơ muốn cùng bà cải trang, dan díu với nhau và tiến hành những cuộc phiêu lưu có tính chất từ thiện. Về sau trong cuộc đi thăm từ thiện nhà tù Xanh La-da, hầu tước phu nhân đã bộc lộ sự ghen tuông của mình đối với Phlơ đơ Ma-ri, và do có thái độ từ thiện đối với sự ghen tuông của mình, bà đã nín lặng không nói gì với Rô-đôn-phơ về việc Ma-ri bị bắt. Nhiều lắm thì Rô-đôn-phơ đã dạy một người phụ nữ bất hạnh diễn vở hài kịch vụng về với những người bất hạnh. Cái bí mật của sự nghiệp từ thiện tưởng tượng của Rô-đôn-phơ bị một quý công tử ở Pa-ri tiết lộ khi, sau cuộc khiêu vũ, y mời cô bạn nhảy đi ăn tối:

"À! thưa phu nhân, để cứu tế những người Ba Lan nghèo khổ ấy, chỉ nhảy mấy lần thì chưa thể coi là đủ ... phải làm nhà từ thiện cho đến nơi đến chốn ... bây giờ chúng ta đi ăn bữa tối vì những người nghèo đi !".