Sự phê phán có tính phê phán dưới bộ mặt anh lái buôn những bí mật hay là sự phê phán có tính phê phán thể hiện ở ông Sê-li-ga

GIA ĐÌNH THẦN THÁNH – MỤC LỤC

CHƯƠNG V

SỰ PHÊ PHÁN CÓ TÍNH PHÊ PHÁN

DƯỚI BỘ MẶT ANH LÁI BUÔN NHỮNG BÍ MẬT,

HAY LÀ

SỰ PHÊ PHÁN CÓ TÍNH PHÊ PHÁN

THỂ HIỆN Ở ÔNG SÊ-LI-GA

C. Mác và Ph. Ăng-ghen Toàn tập, tập 2, Nxb. Chính trị Quốc gia – Sự thật, Hà Nội, 1995, tr. 77-81. | Nguyên văn tiếng Đức | Bản dịch tiếng Anh | Bản dịch tiếng Pháp.

"Sự phê phán có tính phê phán" thể hiện ở Vi-snu - Sê-li-ga đã hết lời ca tụng "Những bí mật của thành Pa-ri". Ơ-gien Xuy được tôn lên làm "nhà phê phán có tính phê phán". Chỉ cần ông ta biết việc này, ông ta sẽ ngạc nhiên kêu lên như anh "Trưởng giả học làm sang" của Mô-li-e:

"Trời ơi! tôi làm văn xuôi hơn 40 năm trời nay mà tôi không hề biết và tôi đội ơn Ngài vô cùng về chỗ hôm nay Ngài đã mách bảo tôi điều đó"22.

Trước khi phê phán, ông Sê-li-ga đã đưa ra một lời tiểu dẫn mỹ học.

"Lời tiểu dẫn mỹ học" giải thích như sau về ý nghĩa phổ biến của anh hùng ca "có tính phê phán" và đặc biệt là ý nghĩa phổ biến của "Những bí mật của thành Pa-ri":

"Anh hùng ca sáng tạo ra một tư tưởng cho rằng bản thân hiện tại chẳng là gì hết, thậm chí không những chỉ là" (chẳng là gì hết, thậm chí không những chỉ là!) "ranh giới vĩnh viễn giữa quá khứ và tương lai, mà còn là" (chẳng là gì hết, thậm chí không những chỉ là mà còn là!) "vết rạn cần phải thường xuyên bồi đắp nó ngăn cách cái bất diệt với cái nhất thời... Đấy là ý nghĩa phổ biến của "Những bí mật của thành Pa-ri".

Tiếp đó, "lời tiểu dẫn mỹ học" quả quyết rằng "nhà phê phán nếu muốn thì cũng có thể trở thành nhà thơ".

Toàn bộ sự phê phán của ông Sê-li-ga sẽ chứng minh tính chính xác của luận đoán ấy. Tất cả các bộ phận cấu thành của sự phê phán đều là "thơ ca" cả.

"Sự phê phán đó đồng thời cũng là sản phẩm của "nghệ thuật tự do" theo ý nghĩa đã xác định trong "lời tiểu dẫn mỹ học", nghĩa là "nó đã phát minh ra một cái gì hoàn toàn mới và tuyệt đối chưa hề có".

Cuối cùng, nó thậm chí còn là một bản anh hùng ca có tính phê phán vì rằng bao giờ cũng là "một vết rạn cần phải thường xuyên bồi đắp nó ngăn cách cái bất diệt" - sự phê phán có tính phê phán của ông Sê-li-ga - với "cái nhất thời" - cuốn tiểu thuyết của ông Ơ-gien Xuy.