Sự sống của Thiên Chúa

TỔNG LUẬN THẦN HỌC

VỀ MỘT THIÊN CHÚA (Câu hỏi 2-26)

CÂU HỎI 18

SỰ SỐNG CỦA THIÊN CHÚA 

THOMAS AQUINO (1225-1274)

Lm. Jos. TRẦN NGỌC CHÂU dịch

Thomas Aquino, “Câu hỏi 18: Sự sống của Thiên Chúa”, trong Tổng luận thần học, Quyển 1, tập 2, Lm. Jos. Trần Ngọc Châu dịch, Lm. Lud. Nguyễn Văn Hạnh hiệu đính. Phiên bản điện tử được các bạn Thiện Đại và Xuân Huy thực hiện. || Phiên bản tiếng Anh: https://www.sacred-texts.com/chr/aquinas/summa/sum021.htm

Về sự hiểu biết thuộc về các sinh vật, sau khi đã nghiên cứu sự tri thức và trí năng của Thiên Chúa. Vì vấn đề này:

1. Sự sống thuộc về ai?
2. Sống là gì?
3. Sự sống có thích hợp với Thiên Chúa không?
4. Phải chăng mọi sự trong Thiên Chúa là sự sống?

Tiết 1

PHẢI CHĂNG SỰ SỐNG THUỘC VỀ TẤT CẢ MỌI SỰ VẬT THIÊN NHIÊN?

VẤN NẠN: Xem ra sự sống thuộc về tất cả các sự vật thiên nhiên.

1. Triết gia nói: “Sự chuyển động tương tự với một loại sự sống được chiếm hữu bởi tất cả mọi sự vật hiện hữu trong thiên nhiên” (Phys., 7,1). Mà tất cả mọi sự vật thiên nhiên thông phần sự chuyển động. Bởi đó, tất cả mọi sự vật thiên nhiên tham dự vào sự sống.

2. Thực vật được nói là sống, vì có trong chính mình, nguyên lý chuyển động, lớn lên và mục nát. Mà sự chuyển động về nơi chỗ cách nguyên thường, hoàn hảo hơn và có trước sự chuyển động lớn lên và mục nát, như Triết gia trình bày (Phys., 8,7). Vậy, bởi vì tất cả mọi vật thể thiên nhiên có trong chính mình, một nguyên lý cho sự chuyển động nơi chỗ, xem ra tất cả các vật thể thiên nhiên sống.

3. Giữa các vật thể thiên nhiên, các nguyên tố kém hoàn hảo. Nhưng sự sống được chỉ về cho chúng nó, vì chúng ta nói: nước sống. Phương chỉ các vật thể thiên nhiên khác còn có sự sống.

TRÁI LẠI: Denys nói: “Tiếng vang lại cuối cùng của sự sống được nghe ở nơi thảo mộc” (De Div. Nom., 6). Do đó, người ta có thể kết luận sự sống của thực vật là sự sống ở cấp bậc thấp nhất. Nhưng các vật thể vô hồn thấp kém hơn thực vật. Bởi đó, chúng nó không có sự sống.

TRẢ LỜI: Từ trong các sự vật có sự sống rõ ràng, chúng ta có thể sắp xếp các sự vật nào có sự sống, và các vật nào không có sự sống. Nhưng sự sống rõ ràng thuộc về các thứ vật, như đã nói trong sách về thực vật, thú vật sống rõ ràng (Aristote, De Plantis, 1,1). Bởi đó, chúng ta phải phân biệt các sinh vật với các sự vật không có sự sống, bằng cách đối chiếu chúng nó với một cái gì mà do đó thú vật được nói là sống. Đó là một cái gì mà trong nó, sự sống được biểu lộ, trước nhất và tồn tại cuối cùng. Chúng ta nói thú vật sống khi nó bắt đầu tự nó có sự chuyển động, và bao lâu sự chuyển động xuất hiện trong nó, thì bấy lâu nó được xem như còn sống. Khi nó không còn có chút chuyển động tự nó, nhưng chỉ bị chuyển động bởi năng lực khác thì bấy giờ sự sống của nó được nói là tàn, và con thú vật chết. Do đó, rõ ràng điều này là những hữu thể sống cách chính xác, tự chuyển động chính mình bằng một loại chuyển động nào đó; hoặc là sự chuyển động được kêu lên cách chính xac, như hành động của một hữu thể chưa hoàn thành, tức là, của sự vật hiện hữu tiềm thể, được gọi là sự chuyển động; hoặc là sự chuyển động theo ý nghĩa tổng quát hơn, như khi nói về hành động của hữu thể đã hoàn thành, thí dụ, sự hiểu biết và sự cảm giác được gọi là những sự chuyển động, như Triết gia đã nói (Aristote, De An., 3,7). Do đó, tất mọi sự vật được gọi là sống, tự quyết địnhmình đến chuyển động hoặc đến bất cứ hành động nào: còn các sự vật theo bản tính mình, không làm được như vậy, thì không thể gọi là sống, trừ phi bằng cách tương tự nào đó.

GIẢI ĐÁP:

1. Các lời nói đây của triết gia có thể được hiểu biết hoặc là sự chuyển động đầu tiên, tức là sự chuyển động của các thiên thể, hoặc là sự chuyển động theo ý nghĩa tổng quát của nó. Trong hai thể cách, sự chuyển động được gọi dường như sự sống cho các sự vật thiên nhiên, bằng cách ẩn dụ mà thôi, chứ không bằng cách chính xác. Sự chuyển động trong bầu trời, ở trong vũ trụ của các sự vật  thiên nhiên hữu hình, như sự chuyển động của quả tim, nhờ đó, sự sống được bảo tồn, ở trong các thú vật. Một cách tương tự, mỗi sự chuyển động tự nhiên đối với các sự vật thiên nhiên có một sự tương tự nào đó với hành động của sự sống. Dó đó, giả như toàn thể vũ trụ hữu hình chỉ là một con thú vật duy nhất, thể ấy đến nỗi sự chuyển động bên trong, như một số người chủ trương, thì trong trường hợp này, sự chuyển động sẽ là đích thực sự sống của tất cả các vật thể thiên nhiên.

2. Các vật thể dầu nặng hoặc nhẹ, không có sự chuyển động, trừ phi theo mức độ chúng nó được dời chỗ diều kiện thiên nhiên, và ở ngoài nơi chỗ riêng biệt của chúng nó; vì khi chúng nó ở trong nởi chỗ riêng biệt và tự nhiên cho mình, chúng nó ở thế tịnh. Thực vật và các sinh vật khác chuyển động với một chuyển động với một chuyển động thuộc về sự sống, theo sự sắp đặt của bản tính của mình, chứ không phải theo thể cách đến gần sự sắp đặt này: vì theo mức độ chúng nó rút ra khỏi sự chuyển động như vậy, thì chúng nó cũng rút ra khỏi sự sắp đặt tự nhiên của chúng nó. Hơn nữa, các vật thể nặng hoặc như được chuyển động bởi động động lực ngoại khởi, hoặc làm cho ra xa mọi trở ngại trên đường của chúng nó, như đã nói ở Vật lý (Aristote, Phys., 8,4). Chúng nó, không tự động mình, như các vật thể có sự sống.

3. Nước được gọi là sống, thì có dòng chảy liên tục: vì nước đứng, không dính liền với nguồn nước đang chảy liên tục, gọi là nước chết, như trong bể chứa nước, trong các ao hồ. Đây chỉ là thuần túy tương tự, vì sự chuyển động mà nó được trông thấy có, làm cho chúng nó dường như có vẻ sống. Nhưng chúng nó không có sự sống trong bản tính của mình, vì sự chuyển động của nó, không do tự chính nó, nhưng do nguyên nhân sinh sản nó; như trường hợp sự chuyển động của các vật thể nhẹ và nặng.

TIẾT 2:

PHẢI CHĂNG SỰ SỐNG LÀ MỘT HÀNH ĐỘNG?

VẤN NẠN: Xem ra sự sống là một hành động

1. Không cái gì được phân chia, ngoài các phần thuộc về cùng một giống. Nhưng sự sống được phân chia ra các hành động, như thấy rõ ràng theo Triết gia: triết gia phân biệt bốn loại sự sống, tức là : dinh dưỡng, cảm giác, chuyển động nơi chỗ và sự hiểu biết. Do đó, sự sống là hành động.

2. Sự sống hoạt động phân biệt với sự sống chiêm niệm. Vì sự sống chiêm niệm chỉ được phân biệt sự với sự sống hoạt động bởi các hành động. Bởi đó sự sống là hành động.

3. Hiểu biết về Thiên Chúa là hành động. Nhưng đó chính là sự sống như thấy rõ ràng theo Phúc âm thánh Gio-an: “Vậy sự sống vĩnh cửu, tức là, họ nhận biết cha là Thiên Chúa chân thật duy nhất và Giêsu Kitô Cha đã sai xuống” (Ga 17,2). Bởi đó, sự sống là hành động.

TRÁI LẠI: Triết gia nói: Nơi các sinh vật, sống là hiện hữu (De An. 2,4)

TRẢ LỜI: Rõ ràng theo điều đã nói trước, là trí năng chúng ta tri thức yếu tính của sự vật, được coi là đối tượng riêng của nó, rút lấy sự tri thức từ giác quan, mà đối tượng của giác quan là các tùy thể bên ngoài (q.17, a.1 và 3). Do đó, chính từ các sự xuất hiện bên ngoài mà chúng ta đạt được sự tri thức về yếu tính của các sự vật. Và, bởi vì chúng ta, gọi tên sự vật tùy theo sự tri thức của chúng ta có về nó, như thấy rõ ràng theo các điều đã trình bày trước (q.13,  a.1), cũng vậy , từ các đặc tính bên ngoài, các tên được đặt ra để biểu thị các yếu tính. Do đó, những tên thể ấy đôi khi được đặt ra chính xác để biểu thị yếu tính; sự biểu thị yếu tính là đối tượng chủ yếu của chúng nó; nhưng đôi khi, và kém chính xác hơn, để biểu thị các đặc tính, mà chính vì các đặc tính này mà chúng nó đã được đặt ra. Và như vậy, chúng ta thấy từ ngữ “vật thể” được sử dụng để biểu thị một giống đặc thù của các bản thể, do sự kiện chúng nó chiếm hữu ba kích thước mà theo ý nghĩa này, vật thể được nói là có một loại lượng.

Cũng một đường lối đó được nói về cho sự sống. Tên được đặt ra từ một sự xuất hiện bề ngoài nào đó, tức là sự tự động, nhưng không chính xác để biểu thị sự tự động này, nhưng đúng hơn là để biểu thị cái bản thể mà sự tự động này hoặc sự ứng dụng sự tự động này cho một hành động nào, thuộc về chúng nó cách nguyên thường. Do đó, sống là hiện hữu trong một bản tính như thế, và sự sống biểu thị cũng một điều đó, nhưng với hình thức trừu tượng, như từ ngữ sự chạy một cách trừu tượng biểu thị việc chạy. Có sự sống không phải là thuộc từ tùy thể, nhưng là thuộc từ bản thể. Tuy nhiên, đôi khi sự sống được sử dụng theo thể cách kém chính xác, cho các hành động mà do đó, tên của nó được đặt ra; và như vậy, Triết gia nói song cách chủ yếu, là cảm giác và hiểu biết (Eth., 9,9).

GIẢI ĐÁP:

1. Ở đây Triết gia lấy động từ sống để biểu thị hành động. Hoặc tốt hơn là nói sự cảm giác và sự hiểu biết, và các hành động tương tự, thì đôi khi được coi là hành động và đôi khi được coi là chính sự hiện hữu là của các chủ thể hành động theo đường lối này. Vì ông nói hiện hữu là cảm giác hoặc là hiểu biết (Eth., 9,9), đó là có bản tính có thể cảm giác hoặc hiểu biết. Chính theo ý nghĩa này mà ông phân biệt sự sống nhờ bốn hành động đã kể trên. Vì ở hạ giới này, có bốn loại sinh vật. Đó là bản tính của một số sinh vật không có khả năng nào khác ngoài sự lấy dinh dưỡng và, kết quả là, sự sinh trưởng và sinh sản. Nhưng sinh vật khác còn có năng lực cảm giác, như chúng ta trông thấy trong trường hợp các con hào, hến và các thú vật khác không có sự chuyển động. Có những thú vật có năng lực khác nữa để chuyển động từ nơi này đến nơi khác; còn các thú vật hoàn hảo như các con thú bốn chân, và các con chim v.v… có các thú vật khác, như con người, có sự hoàn hảo cao hơn về hiểu biết.

2. Các hành động có sự sống là những hành động mà các nguyên nhân ở trong tác nhân và nhờ các nguyên nhân này mà tác nhân sản xuất các hành động nào đó, bằng cách tự động chính mình. Tuy nhiên, xảy ra là một số hành động ở nơi nhân loại hiện hữu không chỉ nguyên nhân xảy ra là một số hành động ở nơi nhân loại hiện hữu không chỉ nguyên nhân tự nhiên cho một số hành động nào đó, như các năng lực tự nhiên, mà còn hiện hữu một cái gì ở trên, lên trên các năng lực tự nhiên này, như các tập quán cho nhân loại có khuynh hướng theo thể các bản tính, nghiêng về những loại hành động đặc biệt và làm cho các hành động trở nên vui vẻ thú vị. Như vậy, bằng một sự tương tự, bất cứ công việc nào mà một người lấy làm sung sướng, đến nỗi có khuynh hướng nghiêng chiều về đó, tiêu hao thì giờ ở đó, và toàn vẹn đời sống được sắp đặt về đó, một công việc như thế được gọi là đời sống của người ấy. Do đó, người ta nói có những người sống phóng đãng, và những người khác sống lương thiện. Và chính theo đường lối này, mà đời sống chiêm niệm phân biệt với đời sống hoạt động; và cũng theo cách này mà tri thức Thiên Chúa được nói là sự sống vĩnh cửu.

3. Do đó, sự giải đáp vấn nạn 3 đã rõ ràng.

TIẾT 3:

SỰ SỐNG ĐƯỢC NÓI VỀ THIÊN CHÚA CÓ THÍCH HỢP KHÔNG?

VẤN NẠN: Xem ra không hợp, vì:

1. Các sự vật được nói là sống, bởi chúng nó tự động chính mình, như đã trình bày trước. Nhưng sự chuyển động không thuộc về Thiên Chúa. Do đó sự sống cũng không thuộc về Thiên Chúa.

Tất cả mọi sinh vật, chúng ta phải giả thiết một nguyên lý nào cho sự sống. Do đó, Triết gia nói: Linh hồn là nguyên nhân và nguyên lý cho thân thể sống (De An., 2,4). Mà Thiên Chúa không có nguyên lý. Do đó, sự sống không được chỉ về Thiên Chúa.

Nguyên lý của sự sống trong các sự vật sống chung quanh chúng chúng ta, là sinh hồn. Nhưng sinh hồn chỉ hiện hữu trong các sự vật hữu hình mà thôi. Bởi đó, sự sống không thể được chỉ về cho các sự vật vô chất.

TRÁI LẠI: Có lời ghi chép: “Hồn tôi, xác tôi reo lên, hướng về Thiên Chúa hằng sống” (Tv  83,3)

TRẢ LỜI: Sự sống được chính xác chỉ về Thiên Chúa cách tột bậc. Để minh chứng điều này, chúng ta phải chú ý, bởi vì một sự vật được nói là sống theo mức độ nó hành động do tự chính mình, và không bị động bởi sự vật khác; năng lực tự động này càng hoàn hảo trong sự vật nào, thì sự sống của sự vật ấy càng hoàn hảo. Trong các sự vật chuyển động và bị động, có ba sự vật được phân biệt theo cấp bậc. Trước hết, mục đích động tác nhân. Tác nhân chính là tác nhân hành động do mô thể riêng của mình. Đôi khi tác nhân chính cũng hành động do mô thể riêng của mình. Đôi khi tác nhân chính cũng hành động nhờ một dụng cụ nào đó; dụng cụ này hành động không phải do mô thể riêng của mình, nhưng do mô thể của tác nhân chính, và nó không làm cái gì ngoài ra thực hiện hành động.

Vậy, có những sự vật tự động chính mình, không phải trong quan hệ với mô thể nào, hoặc mục đích nào một cách đơn thường thuộc về mình, nhưng chỉ trong quan hệ với sự thi hành sự chuyển động: cái mô thể mà do đó chúng nó hành động, và mục đích hành động của chúng, đã được quyết định cho chúng nó do bản tính của chúng. Loại sinh vật này, chính là thực vật, loại cây cối thảo mộc tự động mình theo bản tính tự nhiên của mình, thuần túy trong quan hệ thi hành các sự chuyển động và sự tiêu diệt.

Những sự vật khác có sự tự động ở cấp bậc cao hơn, nghĩa là, không những trong quan hệ thi hành sự chuyển động, mà còn trong quan hệ với mô thể, là nguyên lý của sự chuyển động, mô thể này đã do chính chúng nó chiếm hữu. Các con thú vật thuộc về loài sinh vật này; ở nơi thú vật, nguyên lý của sự chuyển động không phải là mô thể được thiên phú trong bản tính, nhưng là một mô thể được lãnh nhận nhờ giác quan. Do đó, giác quan của chúng nó càng hoàn hảo thì năng lực tự động của chúng nó càng hoàn hảo, chẳng những nhận biếtcái gì dính với mình hoặc cái gì đụng đến mình, mà còn nhận biết các đối tượng ở xa cách mình, có thể tự động di chuyển đến một khoảng cách bằng sự chuyển động tiến tới.

Nhưng dầu các thú vật thuộc loại hai, nhờ giác quan lãnh nhận mô thể làm nguyên lý cho sự chuyển động của mình, tuy nhiên chúng nó không thể tự mình định cho chính mình mục đích của các hành động hoặc sự chuyển động của mình, vì mục đích này đã được thiên phú trong chúng do bản tính, và chỉ do bản năng tự nhiên, chúng nó được động đến với bất cứ hành động nào nhờ mô thể chúng nó bắt lấy được nhờ giác quan. Do đó, ở trên các thú vật như thế, có những thú vật khác tự động chính mình, mặc dầu cũng quan hệ đến mục đích, nhưng mục đích này đã được do chính chúng nó cư định. Sự tự dự định mục đích như thế không thể thực hiện, ngoại trừ do lý trí và trí năng; mà phạm vi hoạt động của lý trí và trí năng là tri thức tỷ lệ giữa mục đích với phương tiện một cách đúng lý. Bởi đó, thể các sống hoàn hảo hơn là thể cách sống của các hữu thể có trí năng, vì năng lực của chúng nó tự động hoàn hảo hơn. Sự hoàn hảo hơn của tự động này được phô bày do sự kiện là ở trong cũng một con người, năng lực trí năng tác động khác năng lực cảm giác, và các năng lực cảm giác truyền lệnh cho các cơ quan cử động. Như trong mỹ thuật, chúng ta cũng trông thấy kỹ thuật sử dụng một chiếc tàu, tức là kỹ thuật hàng hải, chi phối kỹ thuật vẽ kiểu tàu, và kỹ thuật vẻ tàu, chi phối kỹ thuật chuẩn bị vật liệu cho chiếc tàu.

Nhưng, dầu mà trí năng chúng ta tự động đến một số sự vật, nhưng các sự vật đó đã được sắp đặt thuộc về trí năng do bản tính, như các nguyên lý sơ thủy mà trí năng phải chấp nhận, và cùng đích mà trí năng không thể không ước muốn. Do đó, dầu trong tương quan với một số sự vật, trí năng chúng ta tự động chính mình, còn trong tương quan với các sự vật khác, trí năng phải được động với sự vật khác. Do vậy, một hữu thể nào đó, mà hành động hiểu biết là chính bản tính thực sự của nó, và trong điều mà nó chiếm hữu cách nguyên thường, nó không bị quyết định bởi sự vật khác, thì phải có sự sống ở tột bậc hoàn hảo. Thiên Chúa là như thế, và do đó, sự sống ở trong Thiên Chúa cách chủ yếu. Và do đó, Triết gia kết luận, sau khi bày tỏ Thiên Chúa có trí năng, Thiên Chúa có sự sống tột bậc hoàn hảo và vĩnh cửu, vì trí năng của Thiên Chúa tột bậc hoàn hảo và luôn luôn hiện thể (Métaph., 11,7) .

GIẢI ĐÁP :

1. Người ta đã nói ở Siêu hình học (Métaph., 8.8), hành động có hai thứ. Các hành động thuộc loại một, đi ra ngoài, đến vật chất bên ngoài, như để làm cho nóng, hoặc chặt cắt, đang khi các hành động loại hai, tồn tại trong tác nhân, hiểu biết, cảm giác và muốn. Sự dị biệt ở giữa hai loại hành động này, là hành động loại một, là sự hoàn hảo, không phải của tác nhân, nhưng là của sự vật bị động. Còn hành động loại hai, là sự hoàn hảo của tác nhân, nhưng là của sự vật bị động. Do đó, bởi vì sự chuyển động là hiện thể của sự vật đang ở trong chuyển động của tác nhân. Do sự tương tự này, như sự chuyển động là hiện thể của sự vật bị động, một hành động loại hai là hiện thể của tác nhân. Và dầu sự chuyển động là hiện thể của một chủ thể bất hoàn hảo, nghĩa là của một cái gì của tiềm thể, hành động loại hai là một hiện thể của chủ thể hoàn hảo, nghĩa là của cái gì hiện thể, như đã trình bày ở hồn (De Amin., 3,7) . Vậy theo ý nghĩa của sự hiểu biết là sự chuyển động, cái gì tự hiểu chính mình thì được nói là động chính mình. Chính theo nghĩa này mà Platon chủ trương Thiên Chúa tự động chính Ngài (cf. q.9, a.1), và không phải theo ý nghĩa sự chuyển động là hiện thể của chủ thể bất hoàn hảo.

2. Như Thiên Chúa là sự hiện hữu riêng của Ngài, là sự hiểu biết riêng của Ngài cũng vậy, Ngài là sự sống riêng của Ngài, và bởi đó, Ngài sống mà Ngài không có nguyên lý sự sống.

3. Sự sống ở hạ giới được ban cho trong bản tính có thể bị tiêu diệt, nên cần sinh sản để bảo tồn loại, và cần dinh dưỡng để bảo tồn cơ thể. Vì lý do đó, ở dưới đất này, sự sống không thể được gặp ở ngoài linh hồn, nhưng sinh hồn không có ở các sự vật không thể bị tiêu diệt.

Tiết 4

PHẢI CHĂNG TẤT CẢ MỌI SỰ VẬT  LÀ SỰ SỐNG TRONG THIÊN CHÚA ?

VẤN NẠN : Xem ra không phải tất cả mọi sự vật là sự sống ở trong Thiên Chúa .

1. Có lời ghi chép: “Vì ta sống, ta động, ta hiện hữu, đều do Ngài (Cv, 17,28) Nhưng không phải tất cả mọi sự vật trong Thiên Chúa là sự chuyển động. Bởi đó, không phải tất cả mọi sự vật là sự sống trong Thiên Chúa.

2.Tất cả mọi sự vật ở trong Thiên Chúa như trong kiểu mẫu của mình. Nhưng tất cả mọi sự tương tự của một kiểu mẫu, hẳn đã được làm theo kiểu mẫu này. Vậy, bởi vì không phải tất cả các sự vật có sự sống trong chính mình, nên xem ra không phải tất cả mọi sự vật đều là sự sống trong Thiên Chúa.

3. Thánh Ausustino nói (De Vera relig., 29) bản thể sống thì tốt hơn bản thể không sống. Vậy, nếu các sự vật trong chính mình không có sự sống, mà là sự sống trong Thiên Chúa, thì xem ra các sự vật hiện hữu trong Thiên Chúa cách thực sự hơn là trong chính mình. Nhưng điều này sai lầm, vì các sự vật hiện hữu trong mình cách hiện thể, còn hiện hữu trong Thiên Chúa là cách tiềm thể.

4. Như sự vật tốt và các sự vật được tạo thành trong thời gian, được tri thức bởi Thiên Chúa, các sự xấu và các sự vật mà Thiên Chúa có thể tạo thành, mà chẳng bao giờ được tạo thành, cũng được Thiên Chúa tri thức. Do đó, nếu tất cả các sự vật là sự sống trong Thiên Chúa, vì được Thiên Chúa tri thức, xem ra chính các sự xấu và các sự vật chẳng bao giờ được Thiên Chúa tạo thành, đều là sự sống trong Thiên Chúa, vì đã được Ngài tri thức, và điều này xem ra không thể chấp nhận được.

TRÁI LẠI : Có lời nói: “Cái gì được tạo thành, là sự sống trong Ngài” (Ga 1.34). Nhưng tất cả mọi sự vật đã được tạo thành, trừ ra Thiên Chúa. Bởi đó, tất cả mọi sự vật là sự sống trong Thiên Chúa.

TRẢ LỜI : Trong Thiên Chúa, sống là hiểu biết, như đã trình bày trước. Nhưng trong Thiên Chúa, trí năng, sự vật được hiểu biết, và hành động hiểu biết, cũng là một đơn-nhất-thể. Do đó, bất cứ cái gì ở trong Thiên Chúa với tính cách đã được Thiên Chúa hiểu biết, là hành động sống thật sự hoặc là sự sống của Thiên Chúa. Và bởi vì tất cả mọi sự vật đã được Thiên Chúa tạo thành, thì ở trong Ngài với tính cách đã được Thiên Chúa hiểu biết, thì tất cả mọi sự vật trong Thiên Chúa, là chính sự sống Thiên Chúa.

GIẢI ĐÁP :

1. Các thụ tạo ở trong Thiên Chúa theo hai ý nghĩa. Ý nghĩa thứ nhất, tùy theo mức độ chúng nó được chứa đựng và bảo tồn do quyền năng Thiên Chúa, cũng như nói các sự vật ở trong năng lực của chúng ta, thì ở trong chúng ta. Và như vậy, các thụ tạo được nói là ở trong sự vật, tùy thuộc theo chính sự hiện hữu mình trong các bản tính riêng mình. Theo ý nghĩa này, chúng ta phải hiểu biết các lời của thánh Phaolô, khi nói: trong Ngài, chúng ta sống, cử động và hiện hữu, vì chính sự sống, sự hiện hữu và sự cử động của chúng ta đã được Thiên Chúa tạo nên. Theo ý nghĩa thứ hai, các sự vật được nói là ở trong Thiên Chúa là Đấng tri thức chúng nó, theo ý nghĩa này, chúng nó ở trong Thiên Chúa nhờ các sự tương tự riêng của chúng nó, mà các sự tương tự này không gì khác ở trong Thiên Chúa ngoài ra là yếu tính Thiên Chúa. Do đó, các sự vật vì ở trong Thiên Chúa theo ý nghĩa này, là yếu tính Thiên Chúa. Và bởi vì yếu tính của Thiên Chúa là sự sống, chứ không phải là sự cử động, thì các sự vật hiện hữu trong Thiên Chúa theo ý nghĩa này, không phải là sự cử động, nhưng là sự sống .

2. Sự vật được vẽ theo kiểu mẫu, phải tương tự với cái kiểu mẫu, tùy theo mô thể, chứ không tùy theo thể cách hiện hữu. Vì đôi khi mô thể có sự hiện hữu thuộc về thể cách khác trong kiểu mẫu và trong sự thật được vẽ kiểu mẫu. Như vậy mô thể của cái nhà có sự hiện hữu vô chất và khả niệm trong trí năng của kiến trúc sư, nhưng cái nhà hiện hữu bên ngoài trí năng của ông, thì có sự hiện hữu chất và cảm giác. Do đó, sự tương tự của các sự vật này, không có sự sống trong chính chúng nó, là sự sống trong trí năng Thiên Chúa, với tính cách chúng nó có sự hiện hữu Thiên Chúa trong trí năng Thiên Chúa.

3. Giả như chỉ mô thể mà thôi, chứ không phải chất thể thuộc về các sự vật thiên nhiên, hẳn về tất cả mọi phương diện sự vật thiên nhiên hiện hữu cách đúng lý trong trí năng Thiên Chúa, bởi các ý niệm của mình, hơn là ở trong chính mình. Vì lý do này, mà Platon, thực sự đã chủ trương người tách rời là thật sự (Aristote, Métaph., 1,6), và người, khi hiện hữu trong chất thể, chỉ là người theo thể cách thông phần. Mà, bởi vì chất thể đi vào trong hiện hữu của các sự vật thiên nhiên, chúng ta phải nói các sự vật thiên nhiên ở trong trí năng Thiên Chúa, một cách tuyệt đối, có sự hiện hữu thật sự hơn là ở trong chính mình, vì trong trí năng Thiên Chúa, chúng có sự hiện hữu không được tạo thành còn ở trong mình, chúng có sự hiện hữu thụ tạo. Nhưng về sự hiện hữu đặc thù, thí dụ, là một người hoặc một con ngựa, sự hiện hữu này, các sự vật có trong chính mình cách thật sự hơn là ở trong trí năng Thiên Chúa, vì bản tính nhân loại là hữu chất, nhưng khi hiện hữu trong Thiên Chúa thì nó không hữu chất, thì được gọi là cái nhà cách thật sự hơn là hiện hữu trong trí năng, vì cái sau là hiện thể, còn cái trước là tiềm thể .

4. Dầu các sự xấu ở trong sự tri thức của Thiên Chúa, vì được lãnh hội bởi sự tri thức này, nhưng chúng không ở trong Thiên Chúa với tính cách là chúng đã được Thiên Chúa sáng tạo hoặc bảo tồn, hoặc là có sự tương tự ở trong Ngài. Vì chúng được Thiên Chúa tri thức nhờ sự tương tự ở trong Ngài. Vì chúng được Thiên Chúa tri thức nhờ các sự tương tự của các sự tốt. Do đó, không thể nói các sự xấu là sự sống trong Thiên Chúa, theo mức độ sự sống có nghĩa là sự hiểu biết, và theo mức độ chúng được Thiên Chúa hiểu biết, chứ không theo tư cách sự sống bao hàm nguyên lý hành động.