Dòng tồn tục / duration

DÒNG TỒN TỤC 

DURATION

(Siêu hình học, triết học tinh thần). Một ý niệm về thời gian, về đại thể có nghĩa là khoảng cách thời gian giữa khởi điểm và chung cuộc của một sự kiện. Bergson đối lập thời khoảng với thời gian vật lý và coi nó như là quan niệm trung tâm trong triết học của ông. Thời gian vật lý (le temps) là ý niệm thông thường của ta về thời gian, được quan niệm là một đường kẻ không giới hạn gồm các đơn vị và các khoảnh khắc. Thời gian vật lý được không gian hóa và trí tuệ hóa, và nó có thể được đo lường bằng thiết bị hay công cụ đo lường nào đó. Ý niệm không gian hóa hay toán học về thời gian cho phép ta cố định diễn biến của các sự kiện, nhưng tự nó thì rỗng và thuần nhất. Trái lại, dòng tồn tục (durée) hay dòng tồn tục thuần túy là thời gian của kinh nghiệm bên trong, một dòng ý thức phi không gian trong đó trước và sau thâm nhập lẫn nhau. Dòng tồn tục được cấu thành bởi các trạng thái ý thức sâu kín, chỉ áp dụng cho các cá nhân con người chứ không phải cho các sự vật bên ngoài, và dẫn đến ý chí tự do. Ta chỉ có thể ý thức về dòng tồn tục bằng trực giác. Nó là một chuỗi sự biến đổi về chất mà không có sự khác biệt về lượng. Nó là không thuần nhất chứ không phải thuần nhất. Nếu ta coi khái niệm về tự ngã như là một sự tiếp nối các trạng thái thì đó là cái tự ngã bề ngoài được nhìn thấy từ thời gian vật lý. Dòng tồn tục biểu thị bản tính của đời sống của cái tự ngã sâu xa hơn. Chỉ những hành vi nào bắt đầu từ dòng tồn tục mới tự do. Theo Bergson, sự phân biệt giữa thời gian vật lý và dòng tồn tục có thể tránh được thuyết tất định. Giải thích của ông dòng tồn tục và thời gian vật lý đã ảnh hưởng đến cách phân biệt hiện sinh giữa hiện hữu đích thực và hiện hữu không đích thực.

------------------------------------------

"Dòng tồn tục hoàn toàn thuần túy là hình thức mà sự tiếp nối nhau của các trạng thái ý thức của ta mang lấy khi bản ngã của ta tự để mình sống trải, khi nó cố gắng tránh làm cái việc tách trạng thái hiện thời ra khỏi các trạng thái trước đó của nó." Bergson, Time and Free Will
------------------------------------------
 

Nguồn: Từ điển triết học phương Tây, (ĐHP dịch).