Phong trào Khai minh / Enlightenment

PHONG TRÀO KHAI MINH

ENLIGHTENMENT

NHẬN THỨC LUẬN , SIÊU HÌNH HỌC, ĐẠO ĐỨC HỌC, TRIẾT HỌC CHÍNH TRỊ, TRIẾT HỌC TÔN GIÁO. Một phong trào trí tuệ rộng lớn và mạnh mẽ ở châu Âu thế kỷ 17 và 18, nhất là ở Anh, Pháp, và Đức, với đặc điểm nổi bật là bác bỏ sự mê tín và thần bí và thể hiện tinh thần lạc quan đối với sức mạnh của lý tính của con người và nỗ lực của khoa học. Vì những đặc điểm này, nó còn được gọi là Thời đại Lý tính. Phong trào này đã đặt lý tính thế tục làm quan tòa tối hậu xét xử mọi loại giáo điều hay quyền uy và cố gắng vượt qua sự kiểm soát của Giáo hội Kitô đối với các vấn đề của con người. Theo những nhà tư tưởng Khai minh chủ chốt, mọi người đều bình đẳng và có cùng vị thế như nhau nhờ lý tính của mình. Phong trào này cổ súy cho việc thẩm tra mọi thứ một cách công khai và tự do theo các phương pháp của khoa học tự nhiên. Tất cả những gì không thể đứng vững trước sự thẩm tra của lý tính đều phải bị bãi bỏ. Khẩu hiệu cho phong trào này là "Hãy cam đảm sử dụng đầu óc của anh!" (tiếng Latinh sapere aude!).

Về mặt thần học, phong trào Khai minh đã phát triển các học thuyết "thần luận" là thuyết tuyên bố rằng các giáo lý tôn giáo phải đáp ứng các chuẩn mực của lý tính. Về mặt chính trị, nó nhấn mạnh tự do tự nhiên và quyềncon người và chủ trương sự khoan dung tôn giáo. Về mặt triết học, phong trào Khai minh đã tạo ra nhiều hình thức khác nhau của thuyết duy vật và thuyết tất định. Bộ Bách khoa toàn thư, do các triết gia Pháp là Diderot và d'Alembert chủ biên, là văn kiện tiêu biểu cho phong trào Khai minh.

Phong trào này hoàn toàn bác bỏ vai trò của truyền thống và văn hóa. Các nhà phê phán tuyên bố rằng nhấn mạnh quá mức vi trò của lý tính, nó đã bỏ qua giá trị của cộng đồng và của sự cam kết. Vì thế phong trào này bị phê phán bởi nhiều trường phái chống Khai minh và tư duy hậu Khai minh.

----------------------------

"Theo nghĩa chung nhất của tư tưởng tiến bộ, phong trào Khai minh luôn nhắm đến việc giải phóng con người ra khỏi nỗi sợ hãi và xác lập chủ quyền của họ. Thế nhưng mặt đất ngập tràn ánh sáng khai minh đã tỏa ra thứ chiến thắng đầy tai họa. Cương lĩnh của phong trào Khai minh là giải mê thế giới; làm tiêu tan các huyền thoại và lấy tri thức thay cho trí tưởng tượng." Adorno and Horkheimer, Dialectic of Enlightenment

----------------------------

Nguồn: Từ điển triết học phương Tây, (ĐHP dịch).