Nâng lên trong môi trường của Tri thức chính là [công việc] của "Hiện tượng học Tinh thần"

1* Ấn bản lần I có thêm câu: “với tư cách là phần thứ nhất của Hệ thống khoa học”, bị Hegel bỏ đi khi chuẩn bị ấn bản II.

77 Ở tiểu đoạn §27 này, Hegel muốn phân biệt “sự trở thành của Khoa học” – mà “Hiện tượng học Tinh thần” của ông sẽ trình bày – với kiểu làm của các tiền bối: khác với kiểu “hướng dẫn” hay “nhập môn” vào Khoa học mà ông gọi là “đặt nền tảng” cho Khoa học (ám chỉ việc đặt cơ sở siêu nghiệm cho khả thể của Khoa học nơi Kant và việc diễn dịch trong “Học thuyết-khoa học” của Fichte); đồng thời khác với kiểu “cuồng nhiệt xuất thần bắt đầu ngay với Tri thức tuyệt đối như thể bắn đoàng một phát súng” (của Schelling). Bởi theo Hegel, “việc trở thành” của khoa học phải trải qua “một con đường dài đầy vất vả”. Như vậy, lịch sử trở thành chân trời cho sự suy niệm triết học như là Khoa học về cái Tuyệt đối: một bước ngoặt quyết định thể hiện trong các tiểu đoạn sau. (Chính do chỗ không ưa việc “dẫn nhập” vào triết học theo kiểu phi-lịch sử, nên trong ấn bản lần thứ hai của quyển Hiện tượng học này, tự tay Hegel gạch bỏ câu “với tư cách là phần thứ nhất [“nhập môn”] của Hệ thống khoa học).

2* Ấn bản I: “Tinh thần thế giới” (Weltgeist).

78 Ta sẽ thấy rõ ý nghĩa “giáo dục” của việc “đào luyện” trong các phần tiếp theo. Cũng như Hưlderlin, Hegel đã thấm nhuần quyển Émile của J. J. Rousseau, và ta thấy rõ ảnh hưởng của quyển “Wilhelm Meisters Lehrjahre”/ “Những năm học hỏi của W. Meister” của Goethe đối với cả thế hệ Hegel. (Xem thêm chú thích 12 cho §4). “Cá nhân phổ biến”: hình thái ý thức có tính điển hình của các cấp độ phát triển của Tinh thần. (Xem: Chú thích 80).

79 Hegel dùng thuật ngữ “bản tính vô cơ” (“inorganische Natur”) theo nghĩa rất rộng. Trong tiến trình đào luyện văn hoá, cá nhân phải hấp thu, “tiêu hóa” bản tính này thành bản tính “hữu cơ” của mình. “Bản tính vô cơ” xuất hiện ra cho cá nhân như một “cái khác” (Tinh thần bị tha hóa với chính mình). Cũng thế, trẻ con tìm thấy cái “khác” nơi cha mẹ mình, ngược lại, sự trưởng thành của đứa con là cái chết của cha mẹ: “Những gì cha mẹ cho con thì họ đánh mất nó; họ chết đi trong đứa con” (Realphilosophie, W. XIX, tr. 224). Tương tự như vậy, “Bản thể tinh thần” – khi chuyển hóa sang cho cá nhân – trở thành Tự-ý thức [của cá nhân], nghĩa là “Bản thể tinh thần” tự đánh mất mình.

80 Để hiểu tiểu đoạn này, ta cần ghi nhớ điểm căn bản: với Hegel, không chỉ có kinh nghiệm của ý thức cá biệt (cá nhân riêng lẻ) mà cả kinh nghiệm bao trùm và sự đào luyện của cả loài người trong suốt lịch sử của nó mới là chỗ dựa cho sự phát triển của cá nhân và là “Bản thể” tất yếu của cá nhân. Trong ý nghĩa đó, Hegel xem “cá nhân đặc thù” như là “Tinh thần không hoàn chỉnh”, như là “Moment” đơn thuần so với Tinh thần hay “cá nhân phổ biến” mà cá nhân riêng lẻ phải tiếp thu những cấp độ đào luyện đã qua của “cá nhân phổ biến” ấy, tức phải “trải qua một lần nữa” những gì đã được “thực hiện và mở đường” bởi “lao động khổng lồ của lịch sử thế giới” (§29). “Hiện tượng học Tinh thần” vừa là những cấp độ phổ biến của ý thức nói chung, vừa là những cấp độ phát triển khách quan của tinh thần lịch sử-cụ thể. Với sự đột phá vào “tính lịch sử” của Tinh thần, Hegel tin rằng mình đã vượt ra khỏi Kant, Fichte và Schelling (ý thức mới mẻ về “lịch sử” đã bắt đầu ở Hamann, Herder và Schiller, nhưng thật sự mang ý nghĩa triết học nơi Hegel), vì theo ông, lịch sử không kìm hãm hay đặt Tinh thần vào trong giới hạn chật hẹp, trái lại, tạo điều kiện và đặt cơ sở cho tiến trình “trở thành” và tự phát triển của Tinh thần như là Tự-ý thức, khiến cho việc nhìn nhận “tính lịch sử” (Geschichtlichkeit) không gì khác hơn là sự “thức nhận của Tinh thần về việc “tri thức” thật sự là gì” như ông sẽ nói ở đầu tiểu mục §29 tiếp theo.

3* “thậm chí” (sogar): được Hegel thêm vào cho Ấn bản lần II.

81 Với Khái niệm “Tinh thần-thế giới” (Weltgeist) như là “Bản thể của cá nhân”, Hegel đưa ta vào trung tâm của Siêu hình học về lịch sử của ông. “Tinh thần-thế giới” biểu thị cái [nguyên tắc] vừa chống đỡ vừa hướng dẫn cho toàn bộ đời sống tinh thần lẫn tiến trình lịch sử thế giới. Có thể nói, đó là một Chủ thể siêu-cá nhân khổng lồ, tự triển khai và đặc thù hóa thành những “tinh thần quốc gia-dân tộc” cụ thể. Ý nghĩa của sự phát triển này, như Hegel nói, là “sự tiến bộ của nhân loại trong ý thức về Tự do”, tức tiến trình có ý thức ngày càng sáng tỏ về chính mình như là hiện thực tinh thần. Thoạt nhìn, Khái niệm này có vẻ là một sản phẩm thuần túy tư biện của siêu hình học, nhưng cũng là kết quả của nỗ lực nhận thức và xử lý chất liệu phong phú của lịch sử thế giới. Vấn đề cần chú ý ở đây là mối quan hệ giữa Tinh thần và Thời gian trong câu: “vì Tinh thần-thế giới thậm chí cũng có sự kiên nhẫn…”. Không trải qua thời gian và “lao động khổng lồ của lịch sử thế giới”, Tinh thần-thế giới cũng “không đạt được ý thức về chính mình”. Trong tiến trình ấy, bất kỳ yếu tố hay thời đoạn nào (Moment) cũng là tất yếu và cần thiết, do đó, con đường vừa “rất dài”, vừa phải “dừng lại” ở từng thời đoạn, bởi yếu tố hay thời đoạn ấy đồng thời là “một hình thái cá biệt toàn bộ”. Ta thấy cả sức nặng của thực tại lịch sử nơi nhận định này của Hegel.

Ở gần cuối sách (§801), Hegel viết: “Thời gian xuất hiện như là số phận và sự tất yếu của Tinh thần, khi Tinh thần chưa hoàn tất ở bên trong chính mình”. Tinh thần “hoàn tất” sẽ để Thời gian lại phía sau (cụ thể là ở chỗ kết thúc quyển “Hiện tượng học” và chỗ bắt đầu “Khoa học Lô-gíc”), nhưng không phải là trước đó. Cho nên, tinh thần cá nhân càng “không thể nhận thức được Bản thể” của mình mà không phải vất vả. Nói khác đi, Tinh thần tất yếu xuất hiện ra một cách lịch sử và chỉ “vượt bỏ” được thời tính và sử tính của mình với tư cách là Tinh thần có tính lịch sử mà thôi. Mặt khác, tiến trình trở thành “cho mình” này của Tinh thần tiền-giả định rằng Tinh thần vốn là “tự-mình”, là “nền móng và căn nguyên” (Grund) cho sự phát triển lịch sử và cho từng hình thái lịch sử đặc thù. Đó lại là vấn đề khác, thuộc Triết học lịch sử. (Xem thêm: Hegel: Các bài giảng về Triết học lịch sử; Herbert Marcuse: “Bản thể học của Hegel và việc đặt cơ sở cho một lý luận về sử tính”/Hegels Ontologie und die Grundlegung einer Theorie der Geschichtlichkeit, 1932; Chú giải dẫn nhập: 8.1).

4* Phần câu từ: “còn những hình thái khác… quy định tư duy đơn giản”: được thêm vào cho Ấn bản II. (không có trong bản Meiner).

5* Ấn bản I: “sở hữu của tính cá nhân”.

82 “Lao động của lịch sử thế giới”, xét như những sự kiện hiện thực, được “tiết giảm” đối với ý thức triết học [của cá nhân]. Những “nội dung” ấy đã được quá khứ vượt bỏ, trở thành “tính trực tiếp đã được tiêu trừ” và chỉ còn là “hiện hữu được hồi ức”. Chính nhờ việc “vượt bỏ” tính hiện thực bên ngoài của những sự kiện lịch sử quá khứ mới cho phép ta “bảo lưu” thực sự quá khứ trong ký ức, biến chúng trở thành “sở hữu bên trong” của Tinh thần. Tuy nhiên, xét như “những nội dung được hồi ức”, chúng tuy trở thành “quen thuộc” với ta, nhưng vẫn là “tính trực tiếp không được nhận thức”. Chúng tuy không còn là cái Tự-mình nguyên thủy, không còn bị chìm đắm trong hiện hữu nữa, nhưng vẫn là cái “Tự-mình được hồi ức”, cần chuyển thành cái “cho-mình”. Đó là khởi điểm của “lao động triết học” và là nhiệm vụ của “Hiện tượng học” để nhận thức cái đã “quen thuộc” (cái đã được vượt bỏ khỏi tính sự kiện) trên con đường “tự-nhận thức của Tinh thần”. Nói cách khác, toàn bộ hiện thực lịch sử đã được “xử lý” trở thành những “biểu tượng quen thuộc, có sẵn”, vấn đề bây giờ là phải nhận thức được cái “đã biết” ấy một cách triết học.