Vấn đề 12. Thiên Chúa được chúng ta nhận biết như thế nào. Mục 9

VẤN ĐỀ 12

THIÊN CHÚA ĐƯỢC CHÚNG TA NHẬN BIẾT NHƯ THẾ NÀO?

Thomas Aquinas. Tổng luận thần học. "Về một Thiên Chúa", Tập 1. Phần I, Vấn đề 1-13. Joachim Nguyễn Văn Liêm và cộng sự phiên dịch và dẫn nhập. Tp. Hồ Chí Minh, 1999.| Xem: Bản dịch tiếng Anh

MỤC 9

Những vật, mà người nhìn thấy

yếu tính Thiên Chúa nhìn thấy,

có được nhìn thấy qua ảnh niệm nào chăng?

NGHI VẤN. Hình như những vật, mà người nhìn thấy yếu tính Thiên Chúa nhìn thấy, được nhìn thấy qua ảnh niệm nào đó. 

1. Mọi nhận thức đều được thể hiện bằng sự đồng hoá giữa chủ thể nhận biết và đối tượng được nhận biết: vì thế trí khôn trong hiện thể trở thành điều được hiểu biết trong hiện thể, và giác quan trong hiện thể trở thành điều khả giác trong hiện thể, vì được mô thể hoá bởi ảnh niệm của nó, như con ngươi bởi giác tượng của màu sắc. Vì thế, nếu trí khôn của người nhìn thấy yếu tính Thiên Chúa, hiểu biết trong Thiên Chúa vật thụ tạo nào, thì phải được mô thể hoá bởi những ảnh niệm của chúng.

2. Chúng ta thường nhớ những điều chúng ta đã biết trước. Vậy thánh Phaolô được nhìn thấy yếu tính Thiên Chúa trong lúc xuất thần, sau khi không còn nhìn thấy yếu tính Thiên Chúa, người nhớ lại nhiều điều đã trông thấy trong lúc xuất thần ấy, như thánh Augustino nói; vì thánh Tông đồ quả quyết là đã được nghe thấy những lời khôn tả, mà loài người không được phép nói lại. Cho nên phải quyết rằng một vài ảnh niệm của những điều người nhớ vẫn tính của Thiên Chúa nhãn tiền, hẳn người cũng có những hình ảnh tồn tại trong trí khôn người. Cũng một lẽ, khi người nhìn thấy yếu hay ảnh niệm của những vật đã được nhìn thấy trong yếu tính ấy.

NHƯNG. Gương và những chi hiển hiện trong gương đều được nhận thấy bằng một ảnh niệm. Nhưng mọi sự được nhìn thấy trong Thiên Chúa thì được nhìn thấy như trong tấm gương khả hội nào đó. Vậy nếu chính Thiên Chúa không được nhìn thấy bằng ảnh niệm nào, mà bằng chính yếu tính của Người, thì cả những điều, được nhìn thấy trong Người, cũng không được nhìn thấy bằng ảnh niệm nào cả.

LUẬN GIẢI. Những ai nhìn thấy yếu tính Thiên Chúa thì nhìn thấy những điều được nhìn thấy trong yếu tính ấy, không bằng ảnh niệm nào cả, mà bằng chính yếu tính Thiên Chúa phối hợp với trí khôn họ. Thực vậy, sở dĩ một vật được nhận biết là vì ảnh niệm của nó ở trong chủ thể nhận biết. Nhưng điều đó được thể hiện hai cách, vì như những vật giống với cũng một vật thì chúng giống nhau, mà tài năng tri thức có thể đồng hoá với cũng một đối tượng khả tri hai cách. Một là cách tự thể, là khi được mô thể hoá trực tiếp bởi ảnh niệm của đối tượng, lúc đó đối tượng ấy được nhận biết cách tự thể. Hai là khi trí khôn được mô thể hoá bởi ảnh niệm của một vật khác giống như đối tượng kia: lúc đó ta không nói rằng sự vật được nhận biết trong chính nó, mà trong vật giống như nó. Thực vậy, nhận biết đích thị một người thì khác với nhận biết chân dung của người ấy. Thế nên, nhận biết các vật bằng ảnh niệm của chúng, hiện có nơi chủ thể nhận biết, là nhận biết các vật trong chính chúng, hay trong chính bản tính của chúng; nhưng nhận biết chúng theo những ảnh niệm của chúng, đã có sẵn trong Thiên Chúa, là nhận thấy chúng trong Thiên Chúa. Hai thứ nhận thức ấy thì khác nhau. Vì thế, theo lối nhận thức mà những người nhìn thấy yếu tính Thiên Chúa, nhận biết các vật trong chính Thiên Chúa, thì các vật này không được nhận biết bằng ảnh niệm nào khác, mà chỉ bằng yếu tính Thiên Chúa hiện diện trong trí khôn, cũng nhờ yếu tính này mà chính Thiên Chúa được nhận biết.

GIẢI ĐÁP. 

1. Trí khôn nhìn thấy Thiên Chúa thì đồng hoá với những vật được nhìn thấy trong Thiên Chúa; vì trí khôn đã phối hợp với yếu tính Thiên Chúa, trong đó đã có sẵn hình ảnh của mọi vật.

2. Có những tài năng tri thức, có thể nhờ những ảnh niệm đã có trước mà kiến tạo những ảnh niệm khác. Như trí tưởng tượng do những giác tượng sẵn có về quả núi và về vàng kiến tạo ý niệm Về núi vàng; và trí khôn do những ảnh niệm sẵn có về giống và dị điểm kiến tạo quan niệm về loại. Cũng vậy, nhờ sự đồng dạng của một hình ảnh chúng ta có thể kiến tạo trong chúng ta hình ảnh của vật được biểu thị trong hình ảnh ấy. Theo cách đó, thánh Phaolô hay bất cứ ai khác đã nhìn thấy Thiên Chúa, do chính việc nhìn thấy yếu tính Thiên Chúa, có thể kiến tạo trong mình ảnh niệm của những vật đã được nhìn thấy trong yếu tính Thiên Chúa; những ảnh niệm đã tồn tại nơi thánh Phaolô, cả khi người không còn nhìn thấy yếu tính Thiên Chúa. Nhưng sự nhìn thấy các vật qua những ảnh niệm được kiến tạo như thế là cách nhận thức khác với sự nhìn thấy các vật trong Thiên Chúa.