Vấn đề 5. Về điều thiện nói chung. Mục 3

VẤN ĐỀ 5

VỀ ĐIỀU THIỆN NÓI CHUNG

Thomas Aquinas. Tổng luận thần học. "Về một Thiên Chúa", Tập 1. Phần I, Vấn đề 1-13. Joachim Nguyễn Văn Liêm và cộng sự phiên dịch và dẫn nhập. Tp. Hồ Chí Minh, 1999.

MỤC 3

Phải chăng mọi hữu thể đều thiện hảo?

NGHI VẤN. Hình như không phải mọi hữu thể đều thiện hảo.

1. Vì điều thiện thêm điều chi đó vào hữu thể, như đã nói trên. Mà phàm chi được thêm điều gì đó vào hữu thể, như bản thể, lượng, phẩm ... thì sẽ thu hẹp nó, làm cho nó mất tính phổ quát. Cho nên điều thiện thu hẹp hữu thể. Vì thế không phải mọi hữu thể đều thiện hảo.

2. Không điều ác nào là điều thiện. theo lời I-sai-a: “Khốn thay những kẻ bảo cái tốt là xấu, cái xấu là tốt”. Nhưng có hữu thể được coi là ác. Cho nên không phải mọi hữu thể là thiện hảo.

3. Tính chất của điều thiện là dáng được ham muốn. Nhưng chất thể đệ nhất không có tính chất đáng được ham muốn, mà chỉ ham muốn: vì thế, chất thể đệ nhất không có tính chất của điều thiện. Cho nên không phải mọi hữu thể đều thiện hảo.

4. Nhà Hiền triết nói: trong các đối tượng của môn toán không có điều thiện. Nhưng các đối tượng này là những hữu thể nào đó: chẳng vậy không có khoa toán học. Cho nên không phải mọi hữu thể đều thiện hảo.

NHƯNG. Ngoài Thiên Chúa ra, mọi hữu thể đều là thụ tạo. Mà thánh Phaolô viết: “Tất cả những gì Thiên Chúa tạo dựng đều tốt”. Nhưng Thiên Chúa thì tuyệt hảo. Cho nên mọi hữu thể đều thiện hảo.

LUẬN GIẢI. Mọi hữu thể, xét như hữu thể, đều thiện hảo. Vì mọi hữu thể, xét như hữu thể, thì ở trong hiện thể và hoàn bị phần nào rồi: vì mọi hiện thể đều là dạng hoàn bị nào đó. Mà hoàn bị thì có tính chất của điều đáng ham muốn và của điều thiện, như đã chứng minh. Cho nên mọi hữu thể, xét như hữu thể, đều thiện hảo.

GIẢI ĐÁP. 

1. Bản thể, lượng, phẩm, và những phạm trù khác, thu hẹp hữu thể vì áp dụng hữu thể vào yếu tính hay bản tính nào đó. Nhưng theo cách đó điều thiện không thêm vào hữu thể, mà chỉ thêm tính cách đáng ham muốn và hoàn bị, là những điều vốn phù hợp với chính hữu thể nơi bất cứ bản tính nào. Cho nên điều thiện không thu hẹp hữu thể.

2. Không hữu thể nào, xét như hữu thể, bị coi là điều ác, trừ phi xét như thiếu phần hữu thể nào, như một người bị coi là ác vì thiếu đức hạnh, và con mắt bị coi là kém vì thiếu thị lực sắc bén.

3. Như chất thể đệ nhất chỉ là hữu thể trong tiềm thể thì nó cũng chỉ là điều thiện trong tiềm thể. Mặc dầu theo nhóm Platon có thể nói chất thể đệ nhất không phải là hữu thể, vì bao hàm sự khuy khuyết. Nhưng cũng tham dự phần nào điều thiện, ấy là hướng đến, hay có khả năng đạt tới điều thiện. Cho nên chất thể đệ nhất không thích hợp để được ham muốn, nhưng để ham muốn.

4. Các đối tượng toán học không tồn tại như những hữu thể biệt lập : vì nếu như thế hẳn có điều thiện nào đó, ấy là chính hữu thể của chúng. Nhưng các đối tượng toán học chỉ biệt lập cách lý định mà thôi, nghĩa là như được trừu xuất khỏi sự chuyển động. hay chất thể, và như vậy là trừu xuất khỏi tính chất mục đích, vì mục đích thì lôi cuốn. Cho nên không có chi bất tiện để một hữu thể lý định nào đó không có điều thiện hảo hay không có đặc tính thiện hảo: vì hữu thể có trước thiện hảo, như đã nói trên (m. 2).