Vấn đề 8. Về sự hiện hữu của Thiên Chúa trong các vật. Mục 2

VẤN ĐỀ 8

VỀ SỰ HIỆN HỮU CỦA THIÊN CHÚA TRONG CÁC VẬT

Thomas Aquinas. Tổng luận thần học. "Về một Thiên Chúa", Tập 1. Phần I, Vấn đề 1-13. Joachim Nguyễn Văn Liêm và cộng sự phiên dịch và dẫn nhập. Tp. Hồ Chí Minh, 1999. | Xem: Bản dịch Tiếng Anh ; bản dịch tiếng Pháp.

MỤC 2

Phải chăng Thiên Chúa ở khắp nơi?

NGHI VẤN. Hình như Thiên Chúa không ở khắp nơi.

1. Ở khắp nơi là ở mọi nơi chốn. Nhưng nếu Thiên Chúa không ở nơi nào cả, thì làm sao lại ở mọi nơi chốn được: vì như Boetio nói, những vật vô chất không ở nơi chốn. Cho nên Thiên Chúa không ở khắp nơi.

2. Nơi chốn cũng tương quan với những điều tồn tục như thời gian với những điều kế tiếp. Nhưng một giây lát bất khả phân của hoạt động hay chuyển động không thể ở trong nhiều thời gian khác nhau. Cho nên trong lãnh vực của những vật thường tồn, một cá vật bất khả phân cũng không thể ở mọi nơi chốn. Hiện hữu của Thiên Chúa không phải là hiện hữu tiếp diễn mà là thường tồn. Cho nên Thiên Chúa không ở nhiều nơi. Và như vậy Người không ở khắp nơi.

3. Hễ toàn thể một vật ở nơi nào, thì không chi của vật đó ở ngoài nơi ấy. Vậy nếu Thiên Chúa ở nơi nào thì toàn thể Thiên Chúa cũng ở đấy: Người không có thành phần. Vì thế không chi của Người ở ngoài nơi ấy. Cho nên Thiên Chúa không ở khắp nơi. 

NHƯNG. Ngôn sứ Giê-rê-mi-a viết: “Ta sẽ làm đầy tràn trời".

LUẬN GIẢI. Vì nơi chốn là thực tại nào đó, và có thể hiểu một vật ở trong nơi chốn hai cách: hoặc theo cách thức của các vật khác, như khi ta nói vật nọ ở trong vật kia bất cứ cách nào, như những phụ thể của nơi chốn ở trong nơi chốn; hay theo cách thức riêng biệt của nơi chốn, như những vật được định vị cư ngụ tại nơi chốn. Một cách nào đó, Thiên Chúa ở khắp nơi theo cả hai nghĩa trên, cho nên Người ở khắp mọi nơi. Thứ nhất, cũng như Thiên Chúa ở trong mọi vật vì ban hiện hữu và năng lực hoạt động cho chúng, thì Người cũng ở mọi nơi chốn khi ban hiện hữu và sức chứa đựng cho chúng. Vả lại, vật được định vị cư ngụ tại nơi chốn nào đó là vì chúng choán hết nơi chốn ấy. Thiên Chúa làm đầy mọi nơi, nhưng không phải như vật thể: vì một vật thể được cho là choán hết chỗ khi không chia sẻ với vật thể khác; còn Thiên Chúa ở nơi nào không khai trừ việc các thực tại khác cũng ở đó; trái lại chính vì Thiên Chúa ban hiện hữu cho các vật được định vị, là những vật choán đầy mọi nơi chốn, nên Người làm đầy mọi nơi.

GIẢI ĐÁP. 

1. Các vật vô chất không ở nơi chốn bằng sự dụng chạm của lượng có trương độ, như những vật hữu chất, nhưng bằng sự dụng chạm của năng lực.

2. Có hai thứ bất khả phân, một là tận của vật liên tục, như điểm trong các vật thường tồn và giây lát trong các vật kế tiếp. Và trong các vật thường tồn, điểm bất khả phân ấy, vì có vị thế nhất định, nên không thể ở nhiều phần của nơi chốn; giây lát bất khả phân của hoạt động và chuyển động cũng vậy, vì có trật tự nhất định trong chuyển động và hoạt động, nên không thể nhiều quãng của thời gian. Còn có loại bất khả phân khác, ở ngoài mọi lãnh vực của vật liên tục, theo cách này những bản thể vô chất như Thiên Chúa, thiên thần và linh hồn được gọi là bất khả phân. Thứ bất khả phân ấy không thuộc về vật liên tục như thành phần của nó, nhưng như áp dụng năng lực vào nó. Cho nên tùy theo năng lực của một vật có thể phổ cập đến một hay nhiều vật, vật to hay vật nhỏ mà vật ấy ở một hay nhiều nơi, ở nơi hẹp hay rộng.

3. Toàn thể thì được nói theo tương quan với thành phần. Nhưng có hai thứ thành phần: một là thành phần của yếu tính, như mô thể và chất thể gọi là những thành phần của phức thể; và giống và dị điểm là những thành phần của loại; hai là thành phần của lượng, nghĩa là các phần mà lượng nào đó được chia ra. Toàn thể của vật ở một chỗ nào đó theo toàn thể của lượng thì không thể ở ngoài chỗ ấy: vì lượng của vật ở nơi chốn thì trùng khít với lượng của nơi chốn; vì thế không có toàn thể của lượng nếu không có toàn thể của nơi chốn. Nhưng toàn thể của yếu tính thì không ăn khớp với toàn thể của nơi chốn. Vì thế một toàn thể ở nơi nào theo yếu tính thì không nhất thiết là không thể ở ngoài nơi ấy. Như thấy rõ nơi những mô thể phụ thể, là những thứ có lượng cách ngẫu trừ: thực vậy, nếu hiểu theo toàn thể yếu tính, thì sắc trắng có toàn thể trong mỗi phần diện tích, vì theo lý tính hoàn bị loại định của nó thì sắc trắng có nơi mỗi phần diện tích; nhưng nếu toàn thể nói đây được hiểu theo lượng mà sắc trắng ấy có cách ngẫu trừ, thì quả thực sắc trắng ấy không có toàn thể ở từng phần của diện tích. Nhưng trong những bản thể vô chất chỉ có toàn thể hoàn bị của loại, chứ không có toàn thể nào khác, chẳng kỳ là tự thân hay ngẫu trừ. Cho nên, cũng như toàn thể linh hồn thì ở trong tất cả và nơi từng phần thân thể, thì toàn thể Thiên Chúa cũng ở trong tất cả và trong mỗi vật.