Vấn đề 8. Về sự hiện hữu của Thiên Chúa trong các vật. Mục 3

VẤN ĐỀ 8

VỀ SỰ HIỆN HỮU CỦA THIÊN CHÚA TRONG CÁC VẬT

Thomas Aquinas. Tổng luận thần học. "Về một Thiên Chúa", Tập 1. Phần I, Vấn đề 1-13. Joachim Nguyễn Văn Liêm và cộng sự phiên dịch và dẫn nhập. Tp. Hồ Chí Minh, 1999. | Xem: Bản dịch Tiếng Anh ; bản dịch tiếng Pháp.

MỤC 3

Phải chăng Thiên Chúa ở khắp nơi

do yếu tính, sự hiện diện và quyền năng?

NGHI VẤN. Hình như khi nói Thiên Chúa ở khắp nơi theo yếu tính, theo sự hiện diện và quyền năng, là liệt kê cách gượng ép những cách thức hiện hữu của Thiên Chúa nơi các vật.

1. Phàm vật nào ở đâu theo yếu tính thì ở đó cách cốt thiết. Nhưng Thiên Chúa không ở cách cốt yếu trong các vật: vì Người không thuộc về yếu tính của vật nào cả. Cho nên không được nói Thiên Chúa ở trong các vật theo yếu tính, theo sự hiện diện và quyền năng.

2. Hiện diện nơi vật nào là không vắng mặt nơi vật đó. Nhưng việc Thiên Chúa hiện diện theo yếu tính trong các vật thì có nghĩa là Người không vắng mặt nơi vật nào cả. Cho nên việc Thiên Chúa hiện diện trong mọi vật theo yếu tính và theo hiện diện cũng chỉ là một. Cho nên nói rằng Thiên Chúa ở trong các vật theo yếu tính, theo sự hiện diện và quyền năng là thừa.

3. Như Thiên Chúa là nguyên lý của mọi vật do quyền năng của mình, thì cũng là như thế do tri thức và ý muốn của Người. Nhưng ta không nói Thiên Chúa ở trong các vật theo tri thức và ý muốn. Cho nên cũng không theo quyền nặng.

4. Như ân sủng là thứ hoàn bị thêm vào bản thể mỗi vật, thì nhiều dạng hoàn bị khác cũng được thêm vào. Vậy nếu ta nói rằng Thiên Chúa hiện diện cách đặc biệt nơi một số người bằng ân sủng, thì ứng với bất cứ sự hoàn bị nào, cũng phải công nhận một cách hiện hữu đặc biệt của Thiên Chúa trong các vật.

NHƯNG. Thánh Gregorio nói: "Thiên Chúa ở trong mọi vật cách chung do sự hiện diện, quyền năng và bản thể: nhưng ở cách thân mật trong một số người bằng ân sủng".

LUẬN GIẢI. Thiên Chúa ở trong một vật hai cách. Một là như tác căn: như vậy Người ở trong mọi vật được Người dựng nên. Hai là như đối tượng của hoạt động ở trong người thực hiện: đây là điều thuộc riêng về những hoạt động của linh hồn, như điều được nhận biết ở trong người nhận biết, và điều được ước muốn ở trong người ước muốn. Vậy theo cách thứ hai này, Thiên Chúa ở một cách riêng biệt trong thụ tạo có lý trí, là loài nhận biết và yêu mến Người cách hiện thực hoặc do tập quán. Và vì thụ tạo có lý trí nhờ ân sủng mà đạt được điều đó, như sẽ nói sau (vđ. 43 m.3), nên mới nói Thiên Chúa ở trong các thánh nhân bằng ân sủng.

Còn về cách Thiên Chúa ở trong các vật khác do Người dựng nên, thì phải cứu xét theo những điều xảy ra nơi loài người. Ta nói vua ở trong khắp nước bằng quyền hành của mình, dù không hiện diện khắp nơi. Ta nói người nào ở trong mọi vật do sự hiện diện của mình khi những vật này ở trong tầm nhìn của người ấy: như những đồ vật trong một ngôi nhà, được coi là phô bày ra trước sự hiện diện của ai, dù người này không ở trong mọi phần trong nhà theo bản thể. Sau hết, ta nói một vật ở trong nơi chốn theo bản thể hay yếu tính khi bản thể của nó cư ngụ tại đó.

Nhưng có những người, như Manichaeo, cho rằng dù những vật thiêng liêng vô chất ở dưới quyền năng của Thiên Chúa, nhưng những vật thể hữu hình thì lệ thuộc vào quyền năng của nguyên lý đối nghịch. Đối lại với những người này, phải nói rằng Thiên Chúa ở trong mọi vật do quyền năng của Người. Lại có những người, mặc dầu tuyên xưng rằng mọi vật đều lệ thuộc vào quyền năng của Thiên Chúa, nhưng lại cho rằng sự an bài của Người không phổ cập đến những vật hạ cấp này, đó là những người đã nói qua nhân vật Gióp: “Thiên Chúa đi trên vòm trời, biết gì đến chúng ta đâu”. Đối lại với những người ấy, phải nói rằng Thiên Chúa ở trong mọi vật do sự hiện diện. Lại có người nói rằng, dù mọi vật đều nằm trong sự an bài của Thiên Chúa, nhưng không phải mọi vật đều do Thiên Chúa trực tiếp tạo thành: Người trực tiếp tạo thành những thụ tạo thứ nhất, và những thụ tạo này tạo ra những vật khác. Đối lại với những người này phải nói rằng Thiên Chúa ở trong mọi vật do yếu tính.

Như vậy Thiên Chúa ở trong mọi vật do quyền năng vì mọi vật đều ở dưới quyền Người. Người ở trong mọi vật do sự hiện diện, vì mọi vật đều được phơi trần và được tỏ lộ trước mắt Người. Người ở trong mọi vật do yếu tính, vì Người hiện diện trong mọi vật như nguyên nhân hiện hữu của chúng, như đã nói trên (m.1).

GIẢI ĐÁP. 

1. Ta nói Thiên Chúa ở trong mọi vật do yếu tính, thì không phải do yếu tính của chính chúng, như thể Người thuộc về yều tính của chúng, mà là do yếu tính của Người, vì bản thể của Người hiện diện trong mọi vật, như căn nguyên hiện hữu của chúng, như đã nói (m.1).

2. Có thể nói một vật hiện diện trước mặt ai khi ở trong nhìn của người ấy, nhưng xa cách người ấy theo bản thể, như đã nói (lg). Cho nên phải phân biệt hai cách ở: theo yếu tính và theo sự hiện diện.

3. Theo lý tính của tri thức và ý muốn, điều được nhận biết phải ở trong người biết, và điều được ưa muốn phải ở trong người muốn: cho nên theo tri thức và ý muốn, các vật ở trong Thiên Chúa hơn là Thiên Chúa ở trong các vật. Trái lại, theo lý tính của nó thì quyền năng là nguyên lý để tác động vào vật khác, cho nên do quyền năng mà tác nhân có tương quan với ngoại vật và áp dụng vào ngoại vật. Và vì thế có thể nói do quyền năng mà tác nhân ở trong vật khác.

4. Đừng kể ân sủng, không có hoàn bị nào được thêm vào một bản thể, làm cho Thiên Chúa ở trong vật khác như đối tượng được nhận biết và được yêu mến. Và vì thế chỉ có ân sủng tạo nên dạng thức riêng biệt để Thiên Chúa ở trong các vật. Nhưng còn có dạng thức riêng biệt khác để Thiên Chúa ở trong con người: ấy là theo ngôi hiệp, như sẽ bàn sau (P.III vđ.2).