Bản thảo kinh tế-triết học năm 1844: [Lời tựa]

BẢN THẢO KINH TẾ - TRIẾT HỌC NĂM 1844[1]

KARL MARX (1818-1883)

[XXXIX][2]

LỜI TỰA

Trong "Deutsch Franzửsische Jahrbỹcher" tôi đã hứa phê phán khoa học về pháp quyền và nhà nước dưới hình thức phê phán triết học pháp quyền của Hê-ghen[3]. Khi sửa chữa tài liệu để đưa in thì thấy rằng: kết hợp sự phê phán chỉ nhằm chống tư duy tư biện với sự phê phán bản thân những đối tượng khác nhau, là hoàn toàn không thích đáng, sự kết hợp đó làm trở ngại tiến trình trình bày và làm cho khó hiểu. Ngoài ra, sự phong phú và tính nhiều vẻ của những đối tượng phải khảo sát sẽ chỉ cho phép nhét tất cả tài liệu ấy vào một tác phẩm với điều kiện trình bày một cách hoàn toàn theo phương thức châm ngôn, mà sự trình bày theo phương thức châm ngôn thì đến lượt nó lại tạo ra cái vẻ hệ thống hoá tuỳ tiện. Đó là lẽ tại sao tôi phê phán pháp quyền, đạo đức, chính trị v.v. trong một loạt những sách nhỏ riêng, quyển này tiếp theo quyển kia; và cuối cùng tôi định vạch rõ, trong một tác phẩm đặc biệt, mối liên hệ bên trong của cái toàn bộ, sự tương quan giữa các bộ phận riêng biệt và sau hết, tôi sẽ phê phán việc nghiên cứu một cách tư biện toàn bộ tài liệu ấy[4]. Vì những lý do đó, trong tác phẩm này mối liên hệ của kinh tế chính trị học với nhà nước, pháp quyền, đạo đức, sinh hoạt công dân v.v. chỉ được đề cập đến trong chừng mực bản thân kinh tế chính trị học nói đến những đối tượng ấy ex professo[5].

Đối với độc giả quen với kinh tế chính trị học, tôi không cần phải đoán chắc rằng tôi đã đi đến các kết luận của tôi bằng con đường phân tích một cách hoàn toàn kinh nghiệm dựa trên việc nghiên cứu kinh tế chính trị học một cách có phê phán và trung thực.

< Để che giấu sự dốt nát hoàn toàn và sự nghèo nàn về tư tưởng của mình, nhà phê bình ngu dốt[6] làm  inh tai nhức óc nhà phê phán tích cực bằng những cách nói như "câu cú không tưởng" hay những cách nói khác nữa như "sự phê phán hoàn toàn thuần tuý, hoàn toàn kiên quyết, hoàn toàn có tính chất phế phán", hay "xã hội không chỉ là có tính chất pháp quyền, mà là có tính chất xã hội, có tính chất hoàn toàn xã hội", hoặc "khối đông có tính chất quần chúng đông đúc", hoặc "nhà hùng biện của khối đông có tính chất quần chúng ". Nhà phê bình đó[7] trước hết còn phải đưa ra chứng cớ để chứng minh rằng ngoài công việc thần học trong gia đình ra, anh ta còn có quyền đòi tham gia vào việc thảo luận cả những công việc thế tục nữa.>[8]

Dĩ nhiên, ngoài những tác phẩm của những người xã hội chủ nghĩa Pháp và Anh ra, tôi còn sử dụng cả những tác phẩm của những người xã hội chủ nghĩa Đức nữa[9]. Nhưng những tác phẩm có nôi dung phong phú và độc đáo của người Đức trong lĩnh vực khoa học đó - không kể tác phẩm của Vai-tlinh - quy lại chỉ là những bài luận văn của Hét-xơ ở trong tập sưu tập "Hai mươi mốt tờ"[10] và "Đại cương phê phán kinh tế chính trị học" của Ăng-ghen, đăng trong "Deutsch Franzửsische Jahrbỹcher"[11], trong đó tôi cũng đã từng vạch ra dưới hình thức chung nhất những yếu tố đầu tiên của tác phẩm này[12].

< Ngoài những tác giả nghiên cứu kinh tế chính trị học một cách có phê phán ra, sự phê phán tích cực nói chung, và do đó cả sự phê phán tích cực của người Đức đối với kinh tế chính trị học cũng đều nhờ vào những phát hiện của Phoi-ơ-bắc mới có được cơ sở chân chính. Tuy nhiên, một sự cố tình im hơi lặng tiếng thật sự do sự đố kỵ nhỏ nhen của một số người này và sự phẫn nộ chân chính của một số người khác gây nên, có thể nói là đã được dựng lên để chống lại "Triết học tương lai" và "Luận cương cải cách triết học" in trong "Anekdota" của ông[13] - mặc dầu những tác phẩm ấy được ngầm sử dụng.>

Sự phê phán nhân bản chủ nghĩa và tự nhiên chủ nghĩa có tính chất tích cực chỉ bắt đầu từ Phoi-ơ-bắc[14]. Ông càng ít làm rùm beng thì ảnh hưởng của những tác phẩm của ông càng xác thực, càng sâu sắc, càng rộng rãi và càng vững chắc; sau "Hiện tượng học" và "Lô-gích học" của Hê-ghen thì đó là những tác phẩm duy nhất bao hàm một cuộc cách mạng lý luận  chân chính.

Chương cuối cùng của quyển sách này - sự phân tích có tính chất phê phán phép biện chứng của Hê-ghen và triết học Hê-ghen nói chung - theo tôi là hoàn toàn cần thiết để đối lập với nhà thần học phê phán hiện đại, vì một công tác như thế cho đến nay vẫn chưa hoàn thành. Tính chất thiếu căn cứ là số phận không tránh khỏi của họ: vì ngay cả nhà thần học phê phán cũng vẫn là nhà thần học, có nghĩa hoặc là anh ta buộc phải xuất phát từ những tiền đề nhất định của triết học như một quyền uy không bác bỏ được nào đó, hoặc là nếu trong quá trình phê phán và nhờ có những phát hiện của những người khác mà nẩy ra sự hoài nghi về tính chất đúng đắn của những tiền đề triết học ấy, thì anh ta vứt bỏ và trừu tượng hoá những tiền đề triết học ấy đi một cách hèn nhát và không có lý do, đồng thời sự nô lệ của anh ta trước những tiền đề ấy và nỗi bực tức của anh ta đối với sự nô lệ ấy giờ đây chỉ biểu hiện ra dưới một hình thức tiêu cực, vô ý thức và ngụy biện mà thôi.

< Anh ta biểu lộ mình một cách tiêu cực và vô ý thức khi hoặc là anh ta nhắc đi nhắc lại không ngớt những điều đảm bảo tính trong sáng của sự phê phán của bản thân anh ta, hoặc là để làm cho độc giả và bản thân anh ta không chú ý đến cuộc luận chiến cần thiết của sự phê phán với lòng mẹ của nó - tức phép biện chứng của Hê-ghen và triết học Đức nói chung, - không chú ý đến sự cần thiết phải khắc phục bằng sự phê phán hiện đại tính hạn chế và tính tự phát của bản thân nó, hơn nữa anh ta tìm cách tạo ra một ấn tượng tựa hồ như sự phê phán chỉ phải nhằm vào một hình thức hạn chế nào đó của sự phê phán ở bên ngoài nó - vào sự phê phán vẫn nằm, chẳng hạn, ở trình độ thế kỷ XVIII, - vào tính chất hạn chế của quần chúng. Và cuối cùng, khi có những phát hiện về bản chất của những tiền đề triết học của bản thân anh ta - như những phát hiện của Phoi-ơ-bắc, - thì nhà thần học phê phán tạo ra vẻ bề ngoài tựa hồ không phải ai khác, mà chính anh ta đã đưa ra những phát hiện ấy. Anh ta tạo ra vẻ bề ngoài đó trong khi không đủ sức làm ra được những phát hiện như vậy, một mặt, anh ta ném những kết quả của những phát hiện ấy dưới hình thức những khẩu hiệu có sẵn cho những tác giả còn bị triết học giam hãm; mặt khác, anh ta tự thuyết phục mình, rằng xét về trình độ thì anh ta thậm chí đã vượt lên trên những phát hiện ấy; anh ta vận dụng - một cách bí ẩn, ngấm ngầm, nham hiểm và hoài nghi, chống lại sự phê phán của Phoi-ơ-bắc đối với phép biện chứng của Hê-ghen - những yếu tố của phép biện chứng đó mà anh ta chưa tìm thấy trong sự phê phán ấy và anh ta chưa có sẵn để sử dụng dưới hình thức đã được nhào nặn một cách có phê phán. Bản thân anh ta không cố gắng và không đủ sức liên hệ một cách thích đáng những yếu tố ấy với sự phê phán, mà chỉ giản đơn vận dụng chúng trong hình thức vốn có của phép biện chứng của Hê-ghen. Chẳng hạn như anh ta đưa ra phạm trù sự chứng minh có tính chất môi giới chống lại phạm trù chân lý tích cực là phạm trù bắt đầu từ bản thân anh ta. Thật vậy, nhà thần học phê phán coi là hoàn toàn tự nhiên việc bản thân các nhà triết học làm mọi việc phải làm để anh ta có thể nói suông về tính thuần tuý, tính kiên quyết của sự phê phán, về sự phê phán hoàn toàn có tính chất phê phán, và anh ta tự cho mình là người đã thực sự  khắc phục được triết học khi anh ta cảm thấy, chẳng hạn, rằng một nhân tố nào đó của Hê-ghen không có ở Phoi-ơ-bắc, - vì nhà thần học phê phán cũng không vượt quá giới hạn của cảm giác mà đạt tới ý thức, mặc dầu anh ta có một sự sùng bái thần tượng theo thuyết duy linh đối với "tự ý thức" và "tinh thần". >

Sự phê phán có tính chất thần học trong buổi đầu của cuộc vận động là một nhân tố tiến bộ thật sự; nhưng khi khảo sát kỹ lưỡng thì nó rút cục lại không phải là cái gì khác, mà chỉ là sự hoàn thành và kết quả - đã biến tiết thành bức hí họa thần học - của tính tiên nghiệm triết học cũ, đặc biệt là của tính tiên nghiệm của Hê-ghen. Ở một chỗ khác, tôi sẽ trình bày tường tận sự trừng phạt có tính chất lịch sử, sự phán xét thú vị của lịch sử hiện đang dành thần học xưa nay vốn là miếng đất thối nát của triết học để vạch rõ sự tan rã tiêu cực của triết học, nghĩa là quá trình thối nát của triết học[15].

<Còn như trái lại, những phát hiện của Phoi-ơ-bắc về bản chất của triết học vẫn còn - ít ra là để chứng minh chúng - làm cho việc vạch ranh giới có tính chất phê phán với phép biện chứng triết học trở thành cần thiết đến mức nào, độc giả sẽ thấy trong chính sự trình bày của tôi. > [XL]

Nguồn: C. Mác và Ph. Ăng-ghen. Toàn tập, tập 42. Nxb. Chính trị Quốc gia – Sự Thật, Hà Nội, 2000. Phiên bản điện tử: http://www.cpv.org.vn