Vấn đề 4. Về sự hoàn bị của Thiên Chúa. Mục 2

VẤN ĐỀ 4

VỀ SỰ HOÀN BỊ CỦA THIÊN CHÚA

Thomas Aquinas. Tổng luận thần học. "Về một Thiên Chúa", Tập 1. Phần I, Vấn đề 1-13. Joachim Nguyễn Văn Liêm và cộng sự phiên dịch và dẫn nhập. Tp. Hồ Chí Minh, 1999.

MỤC 2

Phải chăng những hoàn bị của mọi vật 

đều có nơi Thiên Chúa?

NGHI VẤN. Hình như những sự hoàn bị của mọi vật không có nơi Thiên Chúa

1. Thiên Chúa là Đấng đơn thuần, như đã chứng minh (vđ.3 m.7). Nhưng những sự hoàn bị của các vật thì thiên hình vạn trạng. Cho nên những sự hoàn bị ấy không hàm chứa trong Thiên Chúa.

2. Những điều tương phản nhau không thể đồng tồn trong cùng một chủ thể. Mà những sự hoàn bị của các vật thì tương phản nhau: mỗi loại được hoàn chỉnh do dị điểm loại biệt; mà những dị điểm làm cho giống thành loại thì tương phản nhau. Vậy vì những điều tương phản nhau không thể đồng tồn trong cùng một chủ thể, cho nên hình như những sự hoàn bị của các vật không có nơi Thiên Chúa.

3. Sinh vật thì hoàn bị hơn là hữu thể, người thông hiểu thì hoàn bị hơn là sinh vật. Cho nên sinh sống thì hoàn bị hơn là hiện hữu, và thông hiểu thì hoàn bị hơn là sinh sống. Vậy yếu tính của Thiên Chúa là chính hiện hữu của Người. Cho nên không có nơi mình những hoàn bị của sự sống và của sự thông hiểu và những hoàn bị tương tự khác.

NHƯNG. Ông Dionysio nói: Thiên Chúa, trong sự hiện hữu duy nhất của Người, gồm thâu mọi sự.

LUẬN GIẢI. Mọi hoàn bị của các vật đều có nơi Thiên Chúa. Cho nên được mệnh danh là hoàn bị về mọi mặt: vì không có sự hoàn bị nào nơi các vật, mà lại không có nơi Người ở cấp độ tuyệt hảo, như nhà Chú giải sách Siêu hình đã khẳng định. Ta có thể chứng minh điều đó hai cách:

Một là, phàm chi là hoàn bị của công hiệu đều phải có nơi tác căn; hoặc theo cũng một lý tính nếu đó là thừa tác đơn nghĩa, như người sinh ra người; hoặc theo cách trác tuyệt, nếu là tác căn dị nghĩa, như trong mặt trời có điều giống với vật được sinh ra do năng lực của nó. Hiển nhiên là công hiệu đã có sẵn trong tiềm năng của tác căn: lại phải có sẵn trong tiềm năng của tác căn cách hoàn bị hơn, chứ không phải cách khiếm khuyết; mặc dầu trong trường hợp có sẵn trong tiềm thể của căn nguyên chất thể thì bất toàn, vì chất thể, xét như chất thể, thì bất toàn; còn tác căn, xét như tác căn, thì hoàn bị. Vậy Thiên Chúa là tác căn đệ nhất của vạn vật, cho nên mọi hoàn bị của các vật phải gồm thâu trong Thiên Chúa cách trác tuyệt. Và đó là lý lẽ ông Dionysio đã đưa ra khi nói về Thiên Chúa: không phải Người là thế này hay thế kia, mà Người là mọi sự, vì là căn nguyên mọi sự.

Hai là, như đã chứng minh (vđ.3, m.4), Thiên Chúa là chính hữu thể tự lập hữu, cho nên phải hàm chứa nơi mình mọi hoàn bị. Chẳng hạn nếu một vật nóng nhưng không hoàn toàn nóng thì hiển nhiên là vì không được hoàn toàn thông dự nhiệt lực; nhưng nếu là nhiệt lực tự lập hữu thì không mảy may thiếu hụt nhiệt lực. Vậy vì Thiên Chúa là chính hữu thể lập hữu, nên Người không thể thiếu sự hoàn bị nào của hữu thể. Mà mọi hoàn bị của các vật đều qui về sự hoàn bị của hữu thể, vì vật nào càng hiện hữu càng hoàn bị. Cho nên không hoàn bị nào có nơi các vật lại thiếu nơi Thiên Chúa. Dionysio đã đề cập đến lý lẽ này khi nói: “Thiên Chúa không hiện hữu cách nào đó, nhưng Người gồm thâu trong mình toàn thể hiện hữu một cách đơn thuần, vô giới hạn, và bất biến”. Sau đó còn thêm: “Người là hiện hữu của mọi vật tồn tại”.

GIẢI ĐÁP. 1. Ông Dionysio nói, như mặt trời, vốn là duy nhất, và soi sáng đồng loạt, nhất mực gồm thâu nơi mình nhiều bản thể và phẩm chất khác nhau của các vật hữu hình, thì tất nhiên nơi tác căn của vạn vật càng phải hội tụ sẵn mọi sự. Và như thế, những chi nguyên chúng khác nhau và tương phản phản nhau phải có sẵn trong sự đơn nhất nơi Thiên Chúa, mà không làm thương tổn đến sự đơn thuần của Người.

2. Và như vậy đã rõ phải giải đáp nghi vấn thứ hai như thế nào.

3. Dionysio cũng viết trong mục ấy rằng: Mặc dầu, theo quan niệm trừu tượng, chính hữu thể thì hoàn bị hơn sự sống, và sự sống thì hơn sự thông hiểu; nhưng sinh vật thì hoàn bị hơn hữu thể thuần túy, vì sinh vật cũng là vật hiện hữu; và người thông hiểu thì cũng vật hiện hữu và là sinh vật nữa. Vậy mặc dầu hữu thể không gồm thâu trong mình sinh vật và người thông hiểu, vì vật thông dự hữu thể không nhất thiết phải thông dự theo mọi cách thức hiện hữu; nhưng chính hiện hữu của Thiên Chúa thì gồm thâu trong mình sự sống và sự thông hiểu: vì không có hoàn bị nào của hiện hữu có thể thiếu nơi Đấng là chính hữu thể lập hữu.