Vấn đề 6. Về sự thiện hảo của Thiên Chúa. Mục 2

VẤN ĐỀ 6

VỀ SỰ THIỆN HẢO CỦA THIÊN CHÚA

Thomas Aquinas. Tổng luận thần học. "Về một Thiên Chúa", Tập 1. Phần I, Vấn đề 1-13. Joachim Nguyễn Văn Liêm và cộng sự phiên dịch và dẫn nhập. Tp. Hồ Chí Minh, 1999.

MỤC 2

Phải chăng Thiên Chúa là điều thiện tối thượng?

NGHI VẤN. Hình như Thiên Chúa không phải là điều thiện tối thượng.

1. Điều thiện tối thượng phải thêm chi đó vào điều thiện, chẳng vậy điều thiện tối thượng sẽ phù hợp với mọi điều thiện. Vậy phàm chi hình thành bởi sự cộng thêm nào đó là phức thể. Cho nên điều thiện tối thượng là phức thể. Nhưng Thiên Chúa thì cực kỳ đơn thuần, như đã chứng minh (vđ.3 m.7). Cho nên Thiên Chúa không phải là điều thiện tối thượng.

2. Điều thiện là điều mọi vật đều ham muốn, như nhà Hiền triết đã nói. Vậy đừng kể Thiên Chúa, là cùng đích mọi vật, không có chi được mọi vật ham muốn. Cho nên không chỉ là điều thiện tối thượng ngoài Thiên Chúa. Đó cũng là điều Tin Mừng cho thấy: “Chỉ một mình Thiên Chúa tốt lành mà thôi”. Nhưng nói tối thượng là hàm ý so sánh với những điều khác: như nóng tột mức là so sánh với những vật nóng khác. Cho nên không thể cho Thiên Chúa là điều thiện tối thượng.

3. Điều tối thượng hàm súc sự so sánh. Nhưng không thể so sánh những chi không cùng một giống: như không thể nói vị ngọt thì lớn hơn hay nhỏ hơn một đường kẻ. Vậy nếu Thiên Chúa không thuộc về cùng một giống với những điều thiện khác, như chúng ta đã thấy, thì hình như không thể nói Thiên Chúa là điều thiện tối thượng trong tương quan với những điều thiện ấy.

NHƯNG. Thánh Augustino nói: Ba Ngôi Thiên Chúa là điều thiện tối thượng được những tâm trí rất thuần khiết chiêm ngưỡng.

LUẬN GIẢI. Thiên Chúa là điều thiện cách đơn thuần, chứ không phải trong một giống hay một lãnh vực nào mà thôi. Quả thực, như đã nói, điều thiện tối thượng được gán cho Thiên Chúa, vì lẽ mọi sự hoài bị đáng ước mong đều phát xuất từ Người như từ căn nguyên đệ nhất. Nhưng không phát xuất từ Người như từ tác nhân đơn nghĩa, như đã thấy trên đây (vđ.4 m.3), mà như từ tác nhân không tương hợp với công hiệu xét về mô thể loại định hay giống định. Vậy nếu trong căn nguyên đơn nghĩa, công hiệu phải giống với căn nguyên theo cũng một mức độ hoàn bị, thì sự hoàn bị trong căn nguyên dị nghĩa phải có theo mức độ trác tuyệt hơn, như nhiệt lực phải có cách trác tuyệt ở mặt trời hơn ở lửa. Vậy bởi vì điều thiện có nơi Thiên Chúa như nơi căn nguyên đệ nhất không đơn nghĩa của mọi vật, cho nên chúng ta nói Thiên Chúa là điều thiện tối thượng.

GIẢI ĐÁP. 

1. Điều thiện tối thượng không thêm điều gì tuyệt đối mà chỉ thêm tương quan vào điều thiện. Nhưng tương quan mà qua đó ta nói Thiên Chúa có mối liên hệ với các thụ tạo, không phải là tương quan thực định nơi Thiên Chúa, nhưng nơi các thụ tạo. Nơi Thiên Chúa chỉ có tương quan lý định, như điều khả tri có tương quan với sự nhận thức: không phải vì điều khả tri quy hướng về sự nhận thức mà vì sự nhận thức quy hướng về điều khả tri. Vì thế nơi điều điều thiện tối thượng không có sự phức hợp nào, mà chỉ có điều duy nhất này là các thứ khác đều thua kém điều điều thiện tối thượng.

2. Khi nói điều thiện là điều mọi vật đều ham muốn thì không có nghĩa là điều thiện nào cũng được mọi vật ham muốn; mà có nghĩa là phàm chi được ham muốn ắt có lý tính của điều thiện. Còn khi nói: chỉ một mình Thiên Chúa là thiện hảo mà thôi, chứ không còn ai khác, thì phải hiểu về sự thiện hảo theo yếu tính, như sẽ chứng minh (m.3).

3. Không thể so sánh những vật không thuộc về một giống, nếu quả thực chúng thuộc những giống khác nhau. Nhưng khi nói Thiên Chúa không thuộc về cùng một giống với các điều thiện khác thì không có ý nói Người thuộc về giống khác, mà vì Người ở ngoài mọi giống, và là nguyên lý của mọi giống. Vì vậy khi so với các vật khác, Người trổi vượt lên như điều khôn sánh, và từ tối thượngở đây giãi bày sự trổi vượt ấy.